سلامت، یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و بخش جدایی ناپذیر آن برای شکوفایی و ارتقای کیفیت زندگی است. تقریباً همه افراد در جوامع مختلف به شیوه‌های گوناگونی به دنبال رسیدن به آرامش و رفاه نسبی در جنبه‌های مختلف زندگی هستند. اما با گسترش روز افزون صنعت و تکنولوژی و به تبع آن افزایش مسئولیتهای افراد، نابهنجاریها، اختلالات روانی و بیماریهای جسمی نیز رو به افزایش است. در ارتباط با سلامت عمومی معمولاً احساس فشار و تنیدگی نقطه شروع ناراحتی روانی است و تداوم آن موجب اختلال در کنشهای روانی، اجتماعی و بدنی فرد می‌گردد. در شرایط عادی و معمولی برخی از استرس ها، نگرانیها و ضربه‌های روحی و روانی را می‌توان نادیده گرفت، اما گاهی شدت و پایداری این عوامل فشارزا به حدی است که حتی فرد را از انجام کارهای روزمره باز می‌دارد. استرس یکی از موضوعاتی است که علیرغم پیشرفت علم و تکنولوژی همیشه با بشر همراه بوده و هیچگاه انسان نتوانسته که بطور کامل خود را از آن دور کند. انسان امروزی با دو جنبه متضاد استرس روبرو است؛ از یک سو جزء ضروری از زندگی است که با تحریکات آنی، فرد را برای زندگی، حرکت و پیشرفت آماده می کند و از سوی دیگر، استرس ریشه بسیاری از مشکلات روانی، پزشکی و اجتماعی است. انتشار بیش از یکصد مقاله و کتاب در زمینه بررسی، کنترل و مدیریت استرس و اختصاص بیش از سه درصد بودجه ملی کشورها برای مقابله با اثرات استرس و کنترل آن نشان‌دهنده اهمیت استرس می‌باشد ( بنجامین[۱] ، مترجم دادستان ،۱۳۷۷).

اهمیت استرس نه فقط به خاطر خسارت اقتصادی آن است بلکه به خاطر اثرات منفی آن بر سلامت جسم و روان افراد می‌باشد. امروزه مشخص شده است که استرس با بسیاری از بیماریهای جسمی و روانی ارتباط داشته و یا در ایجاد، تحول وگسترش آن نقش دارد. محققان نشان داده‌اند در صورتی که استرس فرد افزایش یابد می‌تواند منجر به علایم قلبی ـ عروقی، مشکلات معده‌ای ـ روده‌ای، بی‌خوابی، سردرد، کمردرد ، خستگی و فراموشی، خشکی دهان و تعریق بیش از حد کف دست شود( دالبند ، فرهادی ، ۱۳۸۵).

در سالهای اخیر توجه بیشتری به این امر شده و پژوهشهای بسیاری در مورد رابطه استرس با زندگی اقشار مختلف بویژه سلامت عمومی آنان انجام شده است.

   بیان مسئله

ورود به دانشگاه مقطع بسیار حساسی در زندگی نیروهای کارآمد و فعال جوان در هر کشوری محسوب        می‌شود و غالباً با تغییرات زیادی در روابط اجتماعی و انسانی آنها همراه است. در کنار این تغییر، به انتظارات و نقشهای جدیدی نیز باید اشاره کرد که همزمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل می‌گیرد.            قرار گرفتن در چنین شرایطی غالباً با فشار و نگرانی توأم بوده و عملکرد و بازدهی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

از یک سو لازمه پیشرفت تحصیلی مناسب و موفقیت‌آمیز، برخورداری از آرامش و امنیت خاطر در ابعاد زیستی ، روانی و اجتماعی است ولی از سوی دیگر دوره زندگی دانشجویی به واسطه حضور عوامل متعددی دوره فشارزا است و دانشجویان تغییرات زیادی را در زندگی دانشجویی بویژه زندگی خوابگاهی خود تجربه می‌کنند. یکی از کارکردهای مهم این دوره زندگی افراد، دستیابی به استقلال و خود مختاری است که به شکل توانایی تصمیم گیری مستقل و انجام تکالیف زندگی بدون اتکاء به دیگران پدیدار می‌شود. بسیاری از آنها برای اولین بار با مسائل مالی و نحوه اداره زندگی و تنظیم فعالیتهای اجتماعی خود روبه رو می‌شوند. تغییر روابط با خانواده و دوستان، عادت خوردن، خوابیدن و تنهایی نیز بر برخی دانشجویان اثر معکوس می‌گذارد. به نظر می‌رسد که منابع استرس‌زای این دوره نیز منحصر به فرد باشد. آشنا نبودن بسیاری از دانشجویان با محیط دانشگاه در بدو ورود به دانشگاه، جدایی و دوری از خانواده، عدم علاقه به رشته تحصیلی، الزامات محیط آموزشی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی و کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر آنها از جمله شرایطی هستند که می‌توانند مشکلات و ناراحتیهای روانی را بوجود آورد . وجود این گونه مشکلات مانع اصلی ظهور تواناییها و استعدادهای بالقوه دانشجویان و شکوفایی اندیشه‌های خلاق آنهاست.

      توجه به سلامت دانشجویان به ویژه سلامت روانی ـ اجتماعی آنان  از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. دانشجویان در مواجهه با عوامل استرس‌زا، گستره‌هایی از واکنشهای جسمانی و روانشناختی را نشان می‌دهند. تظاهرات استرس شامل آسیب های جسمانی، کمبود انرژی مزمن، کاهش انگیزه، سردرد، مشکلات گوارشی و مشکلات خواب است(وین کلمن[۲]، ۱۹۹۴ ). تحصیلات دانشگاهی، بویژه در رشته‌های علوم پزشکی بدلیل ماهیت و حجم دروس و کارورزی و بعضاً مشکلات مالی برای برخی دانشجویان ارتباط معکوسی را با بهداشت روان نشان داده است (برامنس[۳]، ۱۹۹۱). دانشجویانی که در دانشگاه غیر از شهر زندگی خود پذیرفته می‌شوند، بدلیل عدم سکونت در کنار خانواده و عدم حمایت فردی از طرف آنان، نسبت به دانشجویان بومی دچار مشکلات بیشتری بوده و سازگاری کمتری در مواجهه با عوامل فشارزای محیطی از خود نشان می‌دهند ( تازیکی، ۱۳۸۲). موضوعات فوق ما را بر آن داشته تا در این تحقیق  به بررسی عوامل فشارزای روانی ـ اجتماعی و سلامت عمومی دانشجویان مقیم خوابگاههای دانشگاه علوم پزشکی، خدمات بهداشتی و درمانی ایران  بپردازیم.

[۱] Benjamin

[۲]  Winkelman

[۳]  Bramness

تعداد صفحه : ۷۸