عصری که در آن زندگی می کنیم، عصری جدید از دستاوردهای عظیم علمی و مبتنی بر فناوری، پیشرفت و تغییر، کاربرد انرژی هسته ای، ارتباط از راه دور و خودکار شدن فرایند تولید می باشد. عظمت و سرعت پیشرفتهای علمی و فنون متأثر از آن، بی تردید دگرگونیهای اجتماعی و تحولات اقتصادی را به همراه خواهد داشت. بر این مبنا در چنین شرایطی تغییر و تحولات عمیقی در زندگی افراد و اشتغال آنها به وجود می آید. امروزه سازمانهای نوآور و پیشرو برای رسیدن به اهداف و برنامه های خود در صددند تا راهکارهایی جهت سازگاری مطلوب کارکنان خود با چنین تغییرات عظیمی به وجود آورند. توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده، سازگاری وی با چنین روابط، تجهیزات، تغییرات و دستورالعملها و به طور کلی محیط های شغلی در یک سازمان متفاوت از گذشته گردیده و انسان عصر حاضر ، در جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیتها و فشارهایی را متحمل شود. (جوادی نیا، ۱۳۸۸: ۱)

کار کردن، صرفنظر از تأمین مالی، می‌تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر تحرک روانی و بدنی،تماس اجتماعی، احساسات خودارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضا کند. با وجود این، کار می‌تواند منبع فشار عمده ای نیز باشد. احساس دایمی فشار، اثرات آسیب‌زای چندی را بر جا می گذارد که از آن به نام تحلیل رفتگی شغلی یاد می کنند.(پاول،۱۳۷۷: ۵۰)

در این فصل پس از تعریف موضوع و اهمیت و ضرورت مطرح نمودن آن به اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق می‌پردازیم و پس از آن قلمرو تحقیق و کاربردهای آن مطرح و در خاتمه تعریف عملیاتی واژگان تحقیق ذکر می‌شود.

در فصل دوم ادبیات تحقیق که شامل سه بخش شخصیت، فشار روانی و تحلیل‌رفتگی است مطرح خواهد شد.

در فصل سوم به روش تحقیق و در فصل چهارم به نتایج حاصله از آن می‌پردازیم.

در خاتمه در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادهای حاصل از تحقیق ذکر می‌شود.

۲-۱- تعریف موضوع

طبق تعریف کی رایکو (۱۹۷۸) فشار روانی به عنوان پاسخی به تأثیرات منفی تلقی می شود که زمان بروز آن هنگامی است که فشار غیرقابل کنترل به مدت طولانی ادامه یابد و استراتژی های مقابله ای فرد نتواند آن را برطرف سازد. سطح بالایی از فشار روانی شغلی اغلب منجر به نارضایتی شغلی، غیبت از کار و ترک شغل و در نهایت تحلیل‌رفتگی شغلی می گردد. تحلیل‌رفتگی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می شود و شخص دچار تحلیل‌رفتگی احساس کسالت انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد. تحلیل‌رفتگی حالتی است که در یک فرد شاغل به وجود می آید و پیامدی از فشار شغلی دائم و مکرر است. به این ترتیب شخص در محیط کارش به دلیل عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می کند و این فشار، دائمی و مکرر بوده و در نهایت به احساس تحلیل‌رفتگی تبدیل می گردد. در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می دهد و باعث پایین آمدن کارایی و بهره وری کارکنان می شود. (حسنی، ۱۳۸۱: ۱)

به اعتقاد گینز و جرمییر[۱] فرصتهای  اندک برای ارتقا و وجود قوانین و مقررات خشک این احساس را در فرد ایجاد می کند که در یک نظام غیر منصف گرفتار آمده است و همین احساس باعث می شود فرد نسبت به شغلش نقطه نظرهای منفی پیدا کند. تقویت حالتهای منفی مزمن و فقدان پیشرفت بعد از اینکه خود را در زندگی موفق احساس نمی کند، به عیب‌جویی، دلسردی، بی علاقگی و سهل انگاریمی‌انجامد که از جمله نشانه های تحلیل رفتگی هستند. (ساعتچی ،۱۳۸۷ :۳۴۵) از آنجا که تحلیل رفتگی شغلی غیر تبعیض‌آمیز است و کارکنان در همه سطوح ممکن است متحمل آن بشوند(بل، ۲۰۰۴: ۲). در این راستا شناخت عواملی که در ایجاد و توسعه تحلیل رفتگی نقش دارند اهمیت بسزایی دارد زیرا کاهش اثر بخشی و افزایش غیبت از کار در افرادیکه از تحلیل رفتگی رنج می برند مشاهده می‌شوند (برونت، ۲۰۰۳: ۵).

یکی از مهمترین مقوله‌های تأثیرگذار بر فشار روانی و ادراک فرد از فشار روانی شخصیت فرد است. طبق تعریف آلپورت^[۲] «شخصیت عبارت است از سازمان پویای دستگاه بدنی و روانی فرد که چگونگی سازگاری خاص آن فرد را با محیط تعیین می کند.» (آلپورت، ۱۹۳۷: ۴۸) شلدن می‌گوید: شخصیت، سازمان پویای (زنده) جنبه‌های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی (شکلی و اعمال حیاتی بدن) آدمی است. (مشبکی، ۱۳۷۷: ۱۲۳) برای سنجش تیپ شخصیتی افراد روش‌های متنوعی وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان به مدل پنج عاملی اشاده نمود که با سابقه چهار دهه کار علمی یکی از معتبرترین ابزار سنجش شخصیت به حساب می‌آید.

این تحقیق به بررسی تأثیر ابعاد شخصیت بر تحلیل‌رفتگی کارکنان می‌پردازد. ۵ بعد اصلی شخصیت که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند، عبارتند از: برونگرایی، توافق پذیری، ثبات هیجانی، وجدان کاری، گشودگی یا باز بودن نسبت به تجربیات جدید

در پرسشنامه استاندارد تحلیل‌رفتگی ماسلاش و جکسون تحلیل رفتگی در ۳ بعد مورد سنجش قرار می‌گیرد که عبارتند از فرسودگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی

۳-۱- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از رایج ترین مشکلاتی که کارکنان را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد، فشار روانی است. فشار روانی طولانی ممکن است منجر به رفتارهای غیر مولد شود. رفتار‌‌های غیر مولد متضمن ترک خدمت، غیبت از محل کار، اعتیاد به الکل، اعتیاد به مواد مخدر، پرخاشگری و خرابکاری است. (محمدزاده، ۱۳۷۵: ۴۶۵) غیبت، توقف کار و ترک خدمت از پیامد های رفتاری فشار روانی است. (قلی‌پور، ۱۳۸۶: ۲۸۰-۲۸۲)

درجات شدید فشار روانی معمولاً توأم با اضطراب و یا ناکامی، فشار خون و کلسترول زیاد می‌باشد. این تغییرات روانی و فیزیولوژیکی به چند طریق سلامت را به مخاطره می اندازد. از همه مهم‌تر، فشار روانی شدید به بیماری قلبی کمک می کند. رابطه بین فشار روانی زیاد شغلی و بیماری قلبی کاملا به اثبات رسیده است. (محمد‌زاده، ۱۳۷۵: ۲۶۲) ضمناً فشار روانی به اختلال‌های جسمی می‌ انجامد زیرا نظم درونی بدن در رویارویی با فشار روانی دگرگون می‌شود. (دیویس و نیو استورم، ۱۳۷۳: ۶۳۲)

فشار روانی زیاد، در تشدید بیماری‌های قلبی، ستون فقرات، زخم معده و سردردهای مزمن تأثیر دارد. به طور کلی بین بیماری‌های فیزیولوژیک و فشار روانی رابطه وجود دارد. کاهش و از دست دادن تمرکز حواس، کاهش خلاقیت، افت کیفیت تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات ضعیف و بی کیفیت، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، اختلالات فکری- شناختی، افزایش خطا، فراموشی و افزایشتوهم از پیامدهای شناختی فشار روانی است. (قلی‌پور، ۱۳۸۶: ۲۸۰-۲۸۲)

سوانح در محیط کار و خارج آن شکل رفتاری دیگری از تنیدگی است که گاهی می‌توان سرچشمه آن را در عوامل فشار روانی مرتبط با کار به دست آورد. برای مثال مسائل حل نشده در کار، اشتغال ذهنی یا انحراف ذهنی برای کارمندی که به طرف منزل رانندگی می کند به وجود آورد و موجب بروز حوادث رانندگی شود. بر طبق یک پیمایش جدید روی ۷۵۰ کارگر بالای هجده سال، یک ششم آنان بقدری از همکار خود عصبانی شده بودند که دلشان می خواست او را کتک بزنند. بیشترین میزان خشم انباشته شده در کارکنان زیر سی و پنج سال و در مشاغل منشی گری، دفتری یا فروش گزارش شده است. مطالعات دانشگاه میشیگان درباره تنیدگی سازمانی، انواع هزینه‌های غیر مستقیم سوء مدیریت فشارهای روانی را برای سازمان نظیر روحیه پایین، عدم رضایت، قطع روابط و گسیختگی روابط کاری شناسایی کرده و رهنمودهایی برای شناسایی هزینه‌های تنیدگی سازمانی ارائه داده است. صاحب‌نظران تخمین می‌زنند که حدود ۷۵ درصد کل ضررهای کار در نتیجه‌ی تنیدگی است. (رضائیان، ۱۳۸۷: ۵۵-۵۶)

چون دانشگاه ها سازمانهایی خدماتی بوده و متکی به دانش و توانمندی های منابع انسانی خود بوده و بر خلاف سازمان‌های تولیدی به خطوط تولید و . متکی نیستند، اهمیت منابع انسانی در آنها بیش از دیگر سازمان‌ها احساس می شود. دانشگاه امام صادق علیه السلام نیز همانطور که در بیانیه رسالت آن آمده، بار اصلی تحقق رسالت خود را بر دوش اعضاء هیئت علمی و مدیران خود دانسته و در این راستا مشارکت دانشجویان و کارکنان اداری  شایسته، کارآمد و سازگار با شرایط دانشگاه را ضروری می داند. (بیانیه رسالت دانشگاه امام صادق علیه السلام).

۴-۱- اهداف تحقیق

اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از:

۱- شناخت تیپ شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}

۲- اندازه‌گیری سطح تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}

۳- تأثیر تیپ شخصیتی بر تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}

۴- فراهم سازی بستر لازم برای سیاستگذاری های مناسب در زمینه منابع انسانی توسط مدیران در دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}

۵-۱- سوالات تحقیق

سوال اصلی تحقیق: آیا میان ویژگی‌های شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}و تحلیل‌رفتگی آن‌ ها رابطه معنادار وجود دارد؟

سوالات فرعی:

- آیا میان شخصیت برونگرا و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت مستقل و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت برونگرا و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت مستقل و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت برونگرا و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

- آیا میان شخصیت مستقل و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد؟

۶-۱- فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی تحقیق: بین ویژگی‌های شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}و تحلیل‌رفتگی آن‌ ها رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه‌های فرعی تحقیق:

۱- بین شخصیت برونگرا و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۲- بین شخصیت توافق ‌پذیر و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۳- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۴- بین شخصیت وظیفه‌شناس و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۵- بین شخصیت مستقل و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۶- بین شخصیت برونگرا و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۷- بین شخصیت توافق ‌پذیر و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۸- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۹- بین شخصیت وظیفه‌شناس و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۰- بین شخصیت مستقل و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۱- بین شخصیت برونگرا و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۲- بین شخصیت توافق ‌پذیر و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۳- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۴- بین شخصیت وظیفه‌شناس و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

۱۵- بین شخصیت مستقل و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق ^{علیه‌السلام}رابطه معنادار وجود دارد.

[۱].Gaine .j and Jermeier. e.r

[۲]. Gordon Allport

تعداد صفحه : ۲۴۰