عصر حاضر، عصر تحولات و تغییرات شگرف در فنآوری ها می باشد. عصری که ساختار فکری آن آکنده از عمق بخشیدن به اطلاعات و توجه به مشارکت نیروی انسانی خلاق و دانش گرا است (نیر و جوکار ۱۳۹۱). در جهان کنونی شرایط و فضای رقابتی در بسیاری از سازمان ها بسیار پیچیده، متغیر و گسترده تر از گذشته است، به گونه ای که این سرعت در بیشتر سازمان ها به مراتب بیش از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق با شرایط جدید است. به عبارت دیگر به محض اینکه تغییری در شرایط یاد شده به وجود آید و سازمان بخواهد نسبت به آن تغییر، واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ و منطبق سازد تغییر بعدی از راه می رسد. هرگونه تغییر در فضای رقابتی، فرصتی را فراهم می آورد و فرصت دیگری را از بین می برد و چالش یا تهدیدی را ایجاد و چالش یا تهدیدی دیگر را حذف می کند (نیرومند و زارع ۱۳۸۷).

الوین تافلر اعتقاد دارد ورود به قرن بیست و یکم به عنوان عصر فرانظریه ،هنگامی برای انسان ها جاذب خواهد بود که آدم کنونی بتواند در مقابل تغییرات آن قرن، قدرت تحمل لازم را داشته باشد و با شجاعت در مقابل آن ظاهر شود. تحقق این پدیده ایده آل زمانی امکان پذیر خواهد بود که از هم اکنون بشر امروزی بتواند خودش را برای تغییرات آنچنانی در دنیای آیندگان آماده سازد. این نیز مشروط به دانش، مهارت، بینش و پویایی است. زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت کامل و کسب مهارت های استفاده از این ابزارهاست. بدون شناخت چنین ابزاری رقابت و زندگی بسیار مشکل خواهد بود و مستلزم از دست دادن فرصت های فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع است (صادقی و همکاران ۱۳۹۰).

توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به طور اعم جامعه بشری و به طور اخص، سازمان های تجاری – صنعتی را در وضعیتی قرار داده است که برای ادامه حیات می بایستی در پی یافتن ابزارها و راهکارهای نوین متناسب با شرایط حاکم باشند. زمانی سازمان ها به دنبال کسب و یافتن اطلاعات و دانش بودند، اما امروزه با حجم انبوهی از اطلاعات و داده های گوناگون رو به رو هستند که در بسیاری موارد، طبقه بندی ، تلخیص و بهره برداری صحیح از آنها نیازمند اتخاذ تدابیر و تجهیزات مغزافزاری، سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط است (فاتحی ۱۳۹۰).

امروزه برای اینکه سازمان ها بتوانند در دنیای تجارت و رقابت حضور مستمر و پایدار داشته باشند باید حول محور علم و دانش فعالیت کنند (تقی زاده و تاری ۱۳۸۸). اساسی ترین مشخصه سازمان های هوشمند در قرن ۲۱ ، تأکید بر دانش و اطلاعات است (محمدی فاتح و همکاران ۱۳۸۷).

دیوید استمپز (۱۹۹۹) معتقد است که بهترین چیز داشتن دانش در موضوعی خاص نیست بلکه دانستن مکان و طرز دسترسی به دانش است. به زعم پیتر دراکر نیز مدیران موفق در عصر اطلاعات و دانش تنها به دنبال دسترسی به اطلاعات نیستند زیرا اطلاعات به اندازه کافی از طریق شبکه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاعاتی و محمل های مختلف در دسترس هستند. مدیران بیشتر نیازمند به دسترسی به اطلاعات مناسب و مرتبطی هستند که پردازش، سازماندهی شده و شکل گرفته و با توجه به بسترهای فکری و شغلی آنها تلخیص شده باشد، اطلاعاتی که قابلیت تبدیل به عمل را داشته و به عبارت دیگر عملیاتی و کاربردی باشد. این دو نقل قول در کمال ایجاز ارزش دانش را بخوبی نشان می دهند (پوراصغر ۱۳۸۷).

دانایی مهمترین سرمایه هر سازمان است و سازمانی که از این موهبت بیشتر برخوردار باشد با چالش های موجود، بهتر برخورد می کند و در عرصه رقابت موفق تر خواهد بود (صمدیان و علوی ۱۳۹۰). عصر “دانایی یا دانش"، عنوان جدیدی است که به زمان حاضر اطلاق می شود (فاتحی ۱۳۹۰).  عصر دانش تحولات قابل ملاحظه ای را در برنامه ها و سیستم های موجود در سازمان ها به همراه داشته است. در این میان سازمان هایی که در راستای توانمند سازی و گسترش ظرفیت های سازمان در حل مسائل و همچنین افزایش سرمایه های فکری فعالیت می کنند، در عرصه رقابت های داخلی یا خارجی از قدرت دوام و بقای بیشتری برخوردارند. در این میان مدیریت دانش یکی از رویکردهای مهم و ارزشمندی است که سازمان های پیشرو با استقرار آن، ضمن حفظ تخصص فنی خود، از افت دانش حیاتی که از بازنشستگی، کوچک سازی یا اخراج کارکنان و تغییرات ساخت حافظه انسانی ناشی می شود جلوگیری می کنند (تقی زاده و تاری ۱۳۸۸).

در واقع یکی از رویکردهای نوین مدیریت که به راز موفقیت در سازمان ها تبدیل گشته است مدیریت دانش است (پوراصغر ۱۳۸۷)  شاید به همین دلیل است که “مدیریت دانش” جای ویژه ای در متون و ادبیات مدیریت برای خود باز کرده وصاحب نظران امر را به توسعه فنون و راهکارهای مرتبط به سوی خود کشانده است (فاتحی ۱۳۹۰).

در دسته بندی ای که از سوی صاحب نظران کسب و کار ارائه گردیده ؛ دهه ۱۹۸۰ را دهه جنبش کیفیت (تاکید بر اینکه برای دستیابی به کیفیت بهتر، همه کارکنان باید از قدرت فکری خود بهتر استفاده کنند)؛ دهه ۱۹۹۰ را دهه مهندسی مجدد (استفاده از فناوری برای بهبود فرایندهای کسب و کار و کاهش هزینه ها)؛ و دهه ۲۰۰۰ را دهه مدیریت دانش لقب داده اند (جعفری و کلانتر ۱۳۸۲).

به گفته پیتر دراکر “راز موفقیت سازمان ها در قرن ۲۱ همان مدیریت دانش است.” در عصری که دانش بهترین نوع قدرت تلقی می شود(Toffler 1991) ، موفقیت در مدیریت دانش نیز به عنوان پیش زمینه ای برای موفقیت در عرصه ی فعالیت های سازمانی و حتی بازار رقابتی تلقی می گردد (حسن زاده ۱۳۸۴).

تعداد صفحه : ۱۱۸

امروزه گردشگری فراتر از یک صنعت به پدیده­ای اجتماعی ـ اقتصادی در سطح جهان تبدیل شده است. سال­هاست که گردشگری به مثابه مقوله­ای حیاتی در راستای تبدیل جهان به جامعه­ای متحد و متمرکز فعالیت نموده است؛ جامعه­ای که آن را دهکده جهانی می­نامیم. بر اساس پژوهش­ها، در صورتی که گردشگری به گونه­ای صحیح به کار گرفته و برنامه ­ریزی شود، می ­تواند عامل ایجاد همبستگی و مانع بروز جدایی گردد. صنعت گردشگری حقیقتاً گستره­ای جهانی یافته است؛ به گونه­ای که، همه کشورهای شمال و جنوب در آن نقش دارند: خواه در نقش بازارهای مولد گردشگر، خواه مقاصد گردشگری، یا هر دو (حیدری چپانه، به نقل از پروفسور جعفری، ۱۳۸۷).

در این میان، علی­رغم این که انگیزه­ها به عنوان محرک سفر به کشورهای گردشگرپذیر و مقاصد گردشگری عمل می­ کنند، این کشورها با محدودیت­های سفر نیز دست و پنجه نرم می­ کنند که به عنوان چالش و فیلتری برای گردشگری به شمار می­آیند و موجب کاهش تقاضا می­شوند؛ به عبارت دیگر، علی­رغم وجود انگیزه­های سفر، محدودیت­های سفر می­توانند مانع مشارکت تصمیم­گیرندگان اصلی سفر باشند (چن و وو، ۲۰۰۹، به نقل از پیج و هال[۱]، ۲۰۰۳).

برای درک بهتر نیازهای اساسی گردشگران، مشارکت و عدم مشارکت آنان و این که چه مسایلی باعث عدم رغبت آنان به سفر به یک مقصد خاص می­ شود، نیاز است که ابتدا موانع و محدودیت­های پیش روی آنان مرتفع شود. موفقیت بازاریابان همواره در شناخت کامل محصولاتشان برای فروش است. از اینرو برای ارائه محصول گردشگری مناسب نیاز است نیازهای گردشگران بدون محدودیت­های اساسی به آنان تحویل شود. حال با شناسایی محدودیت­های اصلی و عمده که در کشورهای مقصد وجود دارد، می­توان گره از کار آنان گشود. از آنجایی که کشور ایران دارای قوانینی با ساختار مذهبی است، ممکن است این قوانین برای گردشگران به عنوان محدودیت شناسایی شود. در این پژوهش بر آن بوده­ایم تا به شناسایی محدودیت­هایی بپردازیم که معمولاً در کشورهای با ساختار مشابه ایران وجود ندارند.

۲-۱ بیان مسأله پژوهش

نیک می­دانیم جهانگردی گسترده­ترین صنعت خدماتی است، و به یقین در سده آینده، با سرعتی بیش از گذشته و امروز گسترش خواهد یافت. تردیدی نیست که همه کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره­ گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و .، به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد و بالا بردن سطح اشتغال ناشی از بهینه­سازی این صنعت خدماتی در کشورهای متبوع خود هستند (گی^[۲]، ۱۹۹۷؛ ترجمه پارساییان و اعرابی، ۱۳۸۵).

علی­رغم این که گردشگری ۹ درصد از کل مشاغل ایران برای جوانان دنبال شغل­های رده بالا را به خود اختصاص داده است و اهمیت آن برای دولت روز به روز بیشتر آشکار می­ شود، اما فقط رقم بسیار کمی از ورودی­های سال­های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ (که در حدود ۲ میلیون نفر بوده است) را به خود جلب کرده است. با این وجود، صنعت گردشگری ایران تحت رگبار مسلسل مسایل منفی و تصویر بد است (که توسط رسانه­های غربی به آن دامن زده می­ شود) و به شدت تحت تأثیر محیط سیاسی کشور و روابط بین­الملل آن قرار گرفته است (یورومانیتور[۳]، ۲۰۰۷).

صنعت گردشگری در کشور ما، چه گردشگری داخلی و چه گردشگری بین ­المللی هیچ گاه به توسعه مطلوب دست نیافته است و این امر نتیجه برنامه ­های تدوین شده بوده است. با توجه به غنای منابع گردشگری کشور، علت این امر عمدتاً در اتخاذ اهداف و سیاست­های نادرست و تنگناهای اجتماعی ـ اقتصادی و عدم توسعه ساخت اقتصادی و زیربنایی نهفته است (معصومی، ۱۳۸۷).

[۱] Page & Hall cited by Chen & Wu

[۲] Gee

[۳] Euromonitor

تعداد صفحه : ۱۳۷

جداول

 

 

جدول ۱.۲: مراحل توسعه محصول جدید/۵۱

جدول ۲.۲: یک مدل “آزمون پس از هر مرحله” در صنعتی خاص/۶۰

جدول ۳.۲: وجوه اشتراک سیستم های توسعه/۶۴

جدول ۴.۲: جمع بندی نهادهای درگیر در فرایند تجاری سازی/۷۶

جدول ۵.۲: جمع بندی و بررسی مولفه های موثر در هر مدل/۷۹

جدول ۶.۲: شاخص های تعریف شده برای بررسی مولفه های مراحل تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته/۷۹

جدول ۱.۳:  گام های اجرایی تحقیق/۸۶

جدول ۲.۳: مولفه ها و شاخص‌های مراحل مناسب تجاری سازی محصولات با  فناوری پیشرفته/۸۷

جدول۳.۳: مولفه ها و شاخص‌های نهادهای درگیر در فرایند تجاری سازی محصولات/۸۸

جدول ۴.۳: شاخص‌های مولفه فناوری های نرم(T)/89

جدول ۱.۴:  نحوه امتیاز بندی سوالات در پرسشنامه مربوط به میزان اهمیت/۹۵

جدول۲.۴:  نحوه امتیاز بندی سوالات در پرسشنامه مربوط به وضعیت موجود/۹۵

جدول ۳.۴: ترکیب پاسخ دهندگان به تفکیک جایگاه سازمانی/۹۶

جدول ۴.۴: ترکیب پاسخ دهندگان به تفکیک مدرک تحصیلی/۹۷

جدول ۵.۴: ترکیب پاسخ دهندگان به تفکیک میزان تجربه کاری/۹۷

جدول ۶.۴: ترکیب پاسخ دهندگان به تفکیک میزان سن/۹۸

جدول ۷.۴:  آزمون های آماری انجام شده در این تحقیق/۱۰۱

جدول ۸.۴:  تحلیل وضعیت موجود هر یک از شاخصهای مربوط به پژوهش/۱۰۳

جدول ۹.۴:  شاخصهای برازش مدل اندازه گیری /۱۱۰

جدول ۱۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به مولفه های تحقیق/۱۱۱

جدول ۱۱.۴:  میانگین رتبه های مربوط به مولفه های تحقیق/۱۱۲

جدول ۱۲.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه شناسایی و بررسی بازار/۱۱۲

جدول ۱۳.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه شناسایی و بررسی بازار/۱۱۳

جدول ۱۴.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه به کارگیری استراتژی مناسب جهت ایجاد تقاضا در بازار/۱۱۳

جدول ۱۵.۴: میانگین رتبه های مربوط به عوامل مولفه به کارگیری استراتژی مناسب جهت ایجاد تقاضا در بازار/۱۱۴

جدول ۱۶.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه ایده پردازی و غربالگری ایده/۱۱۴

جدول ۱۷.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه ایده پردازی و غربالگری ایده/۱۱۴

جدول ۱۸.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه امکان سنجی پارامترهای تحقیق و توسعه/ ۱۱۵

جدول ۱۹.۴:  میانگین رتبه های مربوط به عوامل مولفه امکان سنجی پارامترهای تحقیق و توسعه/۱۱۵

جدول ۲۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه طراحی محصول/۱۱۶

جدول۲۱.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه طراحی محصول/۱۱۶

جدول ۲۲.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه ایجاد تجهیزات و زیرساخت/۱۱۶

جدول ۲۳.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه ایجاد تجهیزات و زیرساخت/۱۱۷

جدول ۲۴.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه ساخت نمونه اولیه و آزمایشی/۱۱۷

جدول ۲۵.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه ساخت نمونه اولیه و آزمایشی/۱۱۷

جدول ۲۶.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه تولید صنعتی محصول و ورود به بازار/۱۱۸

جدول ۲۷.۴:  میانگین رتبه های مربوط به به شاخص های مولفه تولید صنعتی محصول و ورود به بازار/۱۱۸

جدول ۲۸.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی/۱۱۸

جدول ۲۹.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی/۱۱۹

جدول ۳۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه دولت/۱۱۹

جدول ۳۱.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه دولت/۱۱۹

جدول ۳۲.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه نهادهای میانجی/۱۲۰

جدول ۳۳.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه نهادهای میانجی/۱۲۰

جدول ۳۴.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه صنایع همکار/۱۲۱

جدول ۳۵.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه صنایع همکار/۱۲۱

جدول ۳۶.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه فناوری های نرم/۱۲۱

جدول ۳۷.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه فناوری های نرم/۱۲۲

جدول۳۸.۴: تحلیل میزان اهمیت هر یک از شاخصهای مربوط به تحقیق/۱۲۳

جدول ۳۹.۴: شاخصهای برازش مدل اندازه گیری /۱۲۸

جدول ۴۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به کلیه مولفه های موثر/۱۳۰

جدول۴۱.۴:  میانگین رتبه های مربوط به به کلیه مولفه های موثر/۱۳۰

جدول ۴۲.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای شناسایی و بررسی بازار/۱۳۱

جدول ۴۳.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای شناسایی و بررسی بازار/۱۳۱

جدول ۴۴.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای به کارگیری استراتژی مناسب جهت ایجاد تقاضا در بازار/۱۳۲

جدول۴۵.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای به کارگیری استراتژی مناسب جهت ایجاد تقاضا در بازار/۱۳۲

جدول ۴۶.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه  ایده پردازی و غربالگری  ایده/۱۳۲

جدول ۴۷.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه  ایده پردازی و غربالگری  ایده/۱۳۳

جدول ۴۸.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخصهای مولفه امکان سنجی پارامترهای تحقیق و توسعه/۱۳۳

جدول ۴۹.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخصهای مولفه امکان سنجی پارامترهای تحقیق و توسعه/۱۳۴

جدول۵۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه طراحی محصول/۱۳۴

جدول ۵۱.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه طراحی محصول/۱۳۵

جدول ۵۲.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه ایجاد تجهیزات و زیرساخت /۱۳۵

جدول ۵۳.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه ایجاد تجهیزات و زیرساخت/۱۳۵

جدول ۵۴.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه ساخت نمونه اولیه و آزمایشی/۱۳۶

جدول ۵۵.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه ساخت نمونه اولیه و آزمایشی/۱۳۶

جدول ۵۶.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه تولید صنعتی محصول و ورود به بازار/۱۳۷

جدول ۵۷.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه تولید صنعتی محصول و ورود به بازار/۱۳۷

جدول ۵۸.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی/۱۳۷

جدول ۵۹.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی/۱۳۸

جدول ۶۰.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه دولت/۱۳۸

جدول۶۱.۴: میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه دولت/۱۳۹

جدول ۶۲.۴:  نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه نهادهای میانجی/۱۴۰

جدول ۶۳.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه نهادهای میانجی/۱۴۰

جدول ۶۴.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه صنایع همکار/۱۴۱

جدول ۶۵.۴:  میانگین رتبه های مربوط به شاخص های مولفه صنایع همکار/۱۴۱

جدول ۶۶.۴: نتایج آزمون فریدمن مربوط به شاخص های مولفه فناوری های نرم/۱۴۱

جدول۶۷.۴:  میانگین رتبه های مربوط به مربوط به شاخص های مولفه فناوری های نرم/۱۴۲

جدول ۶۸.۴:  مقایسه میانگین شاخص ها در دو وضعیت موجود و مطلوب/۱۴۳

جدول ۱.۵: میزان اهمیت سازه های  مختلف در فرایند تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته /۱۴۸

جدول ۲.۵: میزان اهمیت مولفه های مختلف در مراحل تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته /۱۴۹

جدول ۳.۵: میزان اهمیت مولفه های مختلف در نهادهای درگیر در فرایند تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته/۱۴۹

جدول ۴.۵: میزان اهمیت شاخص ها در فناوری های نرم/۱۴۹

جدول ۵.۵: میزان اهمیت سازه های  مختلف در فرایند تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته /۱۵۲

جدول ۶.۵: میزان اهمیت مولفه های مختلف در مراحل تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته /۱۵۳

جدول ۷.۵: میزان اهمیت مولفه های مختلف در نهادهای درگیر در فرایند تجاری سازی محصولات با فناوری پیشرفته/۱۵۳

جدول ۸.۵: میزان اهمیت شاخص ها در فناوری های نرم/۱۵۴

۱‌ـ۱) بیان مسئله:

تجاری سازی^[۱] مقوله مهمی هم در تئوری و هم در عمل است. بحران رقابت دهه ۷۰ و ۸۰ در ایالات متحده، نه بحران خلق ایده های علمی و تکنولوژیک نوین که بحران تبدیل کردن آنها به کاربردهای تجاری بود.  ابتکارات بدون کاربرد یا با کاربرد محدود ممکن است تا حدودی برای شخص مبتکر و یا جامعه مفید باشد اما اهمیت آن زمانی مشخص می شود که این ابتکارات به صورت کاربرد تجاری در آیند (شان،۲۰۰۱).

تجاری­سازی، که یکی از ارکان موفقیت کسب و کارهای نوپا می باشد، در بین مبتکرین ایرانی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و اگر برخی از آنها به فرایند تجاری سازی توجه می کنند، این توجه سطحی بوده و عمیق نمی باشد. متاسفانه در کشور ما در زمینه تجاری سازی تکنولوژی کوتاهی زیادی تا بحال صورت گرفته و حتی از لحاظ پژوهشی نیز به آن توجه درخوری نشده است. در فرایند توسعه تکنولوژی، یکی از مراحلی که در کشورهایی مثل ایران به آن کم توجه شده، مرحله تجاری سازی تکنولوژی می باشد. در کشور ما بعلت وجود نیروی انسانی خوش فکر و خلاق، ایده های خوبی در مرحله تحقیقاتی (چه در سطح دانشگاهی و چه در سطح تجربی و کارگاهی) ارائه می شود، اما متاسفانه اکثرا در همان حد متوقف شده و مراحل بعدی برای وارد کردن ایده ها به مرحله تولید، انجام نمی گیرد. بعد از انقلاب نیز تلاش های زیادی در این جهت صورت گرفته ولی به نظر می رسد به دلایل ریشه ای نهفته در اقتصاد کشور و سایر معضلات ساختاری، سیاسی و غیره آن، هنوز مرحله تجاری سازی نهادینه نشده است. مشکلات اقتصادی و معیشتی و عدم اشتغال با وجود درآمدهای قابل توجه نفتی و سایر مزیت های ملی نشان از این معضلات ریشه ای می دهند .

فرایند تجاری سازی برای تبدیل مواد خام و یا پژوهش های دانشگاهی  به فناوری های  اقتصادی و کاربردی لازم است. به ویژه در کشورهای جهان سوم که به دلیل عدم توانایی در تبدیل ایده های پژوهشی و علمی به فناوری های کاربردی  به تجاری سازی توجهی ندارند. با اینکه ایران کشوری است که خلق ایده در آن زیاد است اما نمی تواند به طور کارا و موثری برای استفاده این ایده ها در صنایع و در حالت کاربردی سرمایه گذاری کند و به  دانشگاهیان و محققین بها و انگیزه کافی برای خلق ایده و تجاری سازی آن نمی دهد.کشور ما به دلیل عدم مطابقت بین استراتژی ها و راهبردها و نیازهای صنایع نتوانسته است تجاری سازی را به طور موفقی به مرحله اجرا درآورد. از آنجایی که در بسیاری از سازمان ها تجاری سازی فناوری امری مشکل در فرایند توسعه فناوری و نوآوری است این سوال پیش می آید که فعالیت این حوزه چگونه باید باشد؟ما باید با ایجاد هماهنگی و یکپارچه سازی بین فعالیت ها در حوزه صنعت و دولت و همچنین حوزه های علمی و تحقیقاتی  میزان موفقیت تجاری سازی را ارتقا دهیم. به ویژه باید نقش دولت در این فرایند تعدیل شده باشد. . از آن جا که سرمایه گذاری دولتی در بخش R&D ، شرکت ها و نهادهای خصوصی  ،و پایه تحقیقاتی قوی نقش مهمی را در انتقال تکنولوژی و تجاری سازی ایفا می کنند پس برای پیشبرد تجاری سازی در صنایع کشورمان نیز باید در مرحله اول به این امور توجه کرد و همچنین یکی از عواملی که باید مورد توجه قرارگیرد ارتباط میان دانشگاه و صنعت است که متاسفانه توجه لازم به آن نمی شود.در کنار این عوامل، بایستی به سیستم نوآوری بخشی و همچنین سیستم نوآوری باز نیز توجه نمود.

نظام نوآوری بخشی همانطور که از آن پیداست، تمرکز این دیدگاه بر یک بخش است و آن را به عنوان هسته اصلی تحلیل خود در نظر می­گیرد. در واقع تفاوت­های ماهیتی و ساختاری بخش­های مختلف فناورانه باعث می­ شود که این ایده به ذهن برسد که ارزیابی و تحلیل نوآوری در سطح بخشی بسیار کاراتر خواهد بود. برسچی و مالربا این مفهوم را برای ارزیابی و تحلیل نوآوری در سطح بخشی ارائه دادند و آن را تحت عنوان نظام بخشی نوآوری و تولید، اینگونه تعریف کرده ­اند (برسچی و مالربا ۱۹۹۷):

“نظام بخشی نوآوری و تولید عبارتست از مجموعه ­ای از محصولات جدید و موجود که برای استفاده در حوزه خاصی می­باشند و مجموعه ­ای از بازیگران که دارای تعاملات بازاری و غیربازاری در زمینه خلق، تولید و فروش آن محصولات می­باشند. یک نظام بخشی، دربرگیرنده پایه دانشی، فناوری­ها، ورودی­ ها و تقاضا (موجود و بالقوه) است. بازیگران تشکیل­دهنده یک نظام بخشی عبارتند از: سازمان­ها و افراد (مصرف­ کنندگان، کارآفرینان و دانشمندان). سازمان­ها ممکن است شرکت­ها باشند (مانند استفاده‌ کنندگان، تولید­کنندگان و تأمین­کنندگان ورودی­ ها) و یا ممکن است سازمان­های غیر­شرکتی باشند (دانشگاه­ها، مؤسسات مالی، آژانس­های دولتی، اتحادیه­های تجاری، مؤسسات فنی و غیره)، علاوه براین ممکن است که زیرمجموعه­هایی از سازمان­های بزرگ باشند (مانند بخش­های تحقیق و توسعه و تولید سازمان‌ها) و یا مجموعه ­ای از سازمان­ها باشند (مانند انجمن­های صنعتی). هر کدام از این بازیگران با ویژگی­های خاصی مشخص می­شوند مانند: فرآیندهای یادگیری، توانمندی­ها، اعتقادات، اهداف، ساختار و رفتارهای سازمانی. این بازیگران از طریق فرآیندهای ارتباطی، تبادلی، همکاری، رقابت و فرماندهی با یکدیگر به تعامل می­پردازند و تعاملات آن­ها به وسیله نهادها (قوانین و قواعد) شکل داده می­ شود. در طول زمان، یک نظام بخشی از طریق تکامل همزمان عناصر مختلف آن، دچار فرآیندهای تغییر و تحول می­ شود.” (برسچی و مالربا ۱۹۹۷)

درواقع مسئله این است که چگونه باید ایده های خلق شده در صنایع کشور از قبیل صنایع هوایی، و در حوزه R&D را تجاری سازی کرد. چه مشکلاتی در این صنعت و حوزه وجود دارد ؟ چه فعالیت هایی در این صنعت برای تجاری سازی محصولات انجام می شود؟ چگونه می توان در سطح بنگاه این مشکلات را برطرف کرد؟آیا ایده های خلق شده براساس نیازهای کشور شکل می گیرد؟ و اینکه صنایع مرتبط چگونه و در چه اندازه ای می توانند این امر را  در این حوزه میسر سازند. چگونه باید شرایط لازم را برای ایجاد و پیشبرد این امر در این حوزه ایجاد کرد.

هدف از انتخاب این موضوع بررسی تجاری سازی فناوری و محصولات و نتایج تحقیقاتی در این صنعت (صنعت هوایی) و بررسی مشکلات آن است. اینکه در نتیجه بررسی این موضوع در این حوزه ، چه تلاش هایی باید در این حوزه  انجام گیرد و با توجه به عوامل موفقیت در تجاری سازی چه عملکردی  صورت گیرد.

امروزه، ما در مورد تجاری سازی علم و فناوری سخن می گوییم که اساس فرصت های بیشماری برای ایجاد محصولات و فرآیندهای جدید و یا بهبود موارد قدیمی است. فرصت های کسب و کار و توسعه در حوزه فناوری بسیار زیاد است و بهره برداری از آنها تنها نیازمند کارآفرینان، سرمایه گذاران و رهبران سیاسی است که این فرصت ها را پیگیری نمایند.در واقع، عدم توجه به تجاری­سازی اختراعات، مانع ورود نوآوری­ها، خلاقیت­ها و ایده­ها به عرصه ­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه می شود.افزایش حجم تجارت جهانی در دو دهه اخیر و رسیدن آن به مرز ۳۱ تریلیون دلار عمدتاً ناشی از تجاری شدن دستاوردهای پژوهشی و ابتکارات است. نگاهی به ترکیب صادرات تعدادی از کشورهای دنیا - به ویژه کشورهای صنعتی و نوصنعتی – نشان می دهد که بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد اقلام صادراتی آنها را فرآورده هایی تشکیل می دهد که حاصل تجاری شدن یافته های پژوهشی هستند .

اما بدون شک یکی از چالش های مبتکرین علمی بعد از تبدیل کردن ایده خود به واقعیت، وارد کردن اختراع به صحنه جامعه و در واقع تجاری سازی آن اختراع است تا همگان بتوانند از کاربردهای این ابداع بهره مند شوند. تکنولوژی از هر نوع که باشد یک نوع سرمایه گذاری محسوب می گردد. هر سرمایه گذاری باید بتواند بازگشت سرمایه مناسبی داشته و ریسک آن قابل قبول باشد. برگشت سرمایه تکنولوژی از طریق فروش و یا تبدیل به یک محصول (کالا یا خدمت) عملی می گردد.

[۱] Commercialization

تعداد صفحه : ۱۶۷

گردشگری فعالیتی است که توسط افراد پیش می رود  که معمولاً از آن لذت برده می شود و برای درک بهتر این پدیده می باید ، رفتار افراد را بشناسیم( مینیچیو و مویزا ۲۰۰۹[۱] ). با توجه به رقابت صنعت گردشگری ، فهم فرایند تصمیم گیری گردشگران مورد توجه بسیار زیاد بازاریابان است .  یک جنبه از این فرایند ، تأثیر فرزندان بر انتخاب مقصد است ، در حالیکه این مقوله در زمینه ی گردشگری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است ( کاری و وسلی  و ساترلند ۲۰۰۷[۲]) . تصمیم انتخاب مقصد که تعطیلات و سفر تفریحی باید در آن گذرانده شود ، ریسک زیادی دارد(مینیچو و مویزا ۲۰۰۹).رفتار انتخاب مقصد می تواند توسط یک ارزیابی ساده و فرایند انتخاب نشان داده شود . هر فرد گزینه هایی را یافته و ارزیابی می کند و گزینه ای در نهایت انتخاب می شود که ارزش بیشتری برای همه افراد درگیر در سفر دارد (کوپلمن ۱۹۷۸[۳]). به نحو چشمگیری به نظر می رسد که مطالعات انجام شده در زمینه ی نقش فرزندان در تصمیم گیری فعالیت سفرهای تفریحی و تعطیلات ، کافی نیست و فرصتی است تا در این حوزه به فعالیت بیشتر بپردازیم

هدف این مطالعه ارزیابی درک والدین از تأثیر فرزندانشان بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد  بر اساس مرحله ی تصمیم گیری و متغیر های سن و جنس می باشد و با توجه به گستردگی موضوع در این زمینه ، تحقیق فعلی در حوزه ی گردشگری تفریحی در داخل کشور ، صورت می گیرد.

هدف از مطالعه ی پیش رو این است که دریابیم از دیدگاه والدین ، آیا فرزندان بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد بر اساس مراحل تصمیم گیری و متغیر های سن و جنس در سفر ( سفر تفریحی داخلی ) تأثیر دارند یا خیر.

یافته های حاصل از این مطالعه ، می تواند راهگشایی برای متخصصان حوزه ی گردشگری باشدکه در صورت موثر بودن فرزندان ، تلاش های تبلیغاتی خود را در حوزه گردشگری تفریحی بر این گروه سنی و جنسی معطوف دارند و مقاصد گردشگری نیز برای جذب خانواده هایی که دارای فرزندان با این ویژگی ها هستند ، برنامه ریزی های توسعه ای خاصی را در پیش بگیرند.

 

۱.۲بیان مسئله

در سال های اخیر، با روندی مواجه شده ایم که در آن کودکان از نفوذ قابل توجهی بر تصمیم گیری های خرید خانواده برخوردار شده اند. تحقیقات گذشته که عموماً در جوامع غربی، به ویژه آمریکا انجام شده است، افزایش قدرت کودکان در تصمیم گیری های خرید خانواده را تأیید می کنند، اما در کشورهای شرقی به ویژه ایران، با توجه به تفاوت های فرهنگی- اجتماعی با غرب، این چالش چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است(دهقان نیری۸۹ ۱۳) باید متذکر شوم که تعداد قابل توجه خانواده های دارای فرزند در ایران نیز افزایش یافته و نیز دلیلی برای مطالعه می باشد. .بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی تأثیر فرزندان  بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد  برای سفر های تفریحی است .

بیشتر مطالعات و تحقیقات در حوزه تصمیم گیری خانواده، تصمیم گیری خانواده را با تصمیم گیری زن و شوهر مساوی دانسته اند و نقش فرزندان را نادیده گرفته یا به حساب نیاورده اند(جنکینز[۴]۱۹۷۹). کودکان بوضوح امروزه مصرف کننده در نظر گرفته می شوند ولی نسبت به بزرگسالان مصرف کنندگان متفاوتی هستند(هارتل و گرام ۲۰۰۴[۵]). مک نیل بیان می کند که کودکان به طور متفاوتی نسبت به بزرگسالان بی تاب و برانگیخته  می شوند و در همین حال خانواده یک بخش تصمیم گیری مرکب است که در آن هر عضو مثل پدر، مادر و فرزندان تأثیری را در تصمیم گیری اعمال می کنند، به ویژه زمانیکه وقت انتخاب مکانی برای رفتن و انجام فعالیت در تعطیلات می شود(گرام و هارتل ۲۰۰۴، تورنتون و همکاران[۶]۱۹۹۷، مک نیل [۷]۱۹۹۹). با این حساب مصرف کنندگان با الویت های متفاوت- والدین و فرزندان- باید بر سر مصرف خانواده توافق و تعامل داشته باشند.(هارتل و گرام ۲۰۰۴).

از اوایل دهه ۱۹۵۰ تغییر آشکار روی داد ، از زمانیکه پدران به لحاظ خرج کردن،تصمیم گیرنده در نظر گرفته می شدند. بعد زنان تأثیر گذاری را بدست آوردند . در ابتدا زنان همکار تصمیم گیری و سپس همانطور که تحصیل کرده شدند و در کار فعال گردیدند به عنوان تصمیم گیرنده ای با نفوذ شناخته شدند.  کودکان به کندی وارد بخش تصمیم گیری شدند و در برخی مواقع ، حالا، به طور مساوی بر خرید، به ویژه خرید محصولات مرتبط با خود مانند والدینشان شدند(هارتل و گرام۲۰۰۴).  تحقیقات اخیر (مک نیل ۱۹۹۹، گرام ۲۰۰۴) نشان می دهد که کودکان – تا حد بیشتری- بخشی از تصمیم گیری شده اند.

جیمز یو مک نیل نویسنده ی کتاب “بازار کودکان” تعدادی از  شرایطی که برای کودکان امروز  در دنیای غرب وجود دارد بر شمرده است: بزرگسالان به ازای هر کودک درآمد بیشتری دارند چون مادران نیز اغلب بیرون از منزل کار می کنند، تعداد کودکان برای هر خانواده کمتر است ، والدین نوعاً وقتی که مسن تر می شوند دارای فرزند می گردند در نتیجه در این شرایط از ثروت بیشتری برخوردارند(گرام ۲۰۰۴). مک نیل از عاملی به عنوان “عامل گناه"  نام می برد که به این معناست: والدین به علت که زمان زیادی را صرف شغلشان می کنند و زمان کمتری را با فرزندانشان می گذرانند ، زمانیکه با فرزندانشان  هستند، بیشتر مستعد خرید هدایا و سرگرم شدن با فرزندانشان هستند . مک نیل نتیجه می گیرد که “عامل گناه ” بر مصارف مربوط به کودکان و تمایل به رضایت کودک و در نتیجه قرار دادن  ملاحظات کودک در تصمیم گیری موثر است و این به طور طبیعی بر شرایط زندگی کودک تأثیر می گذارد(گرام۲۰۰۴).  در همین حال فرزندان – نه همیشه ولی به طور بالقوه- در خرید های خانواده مداخله دارند (هارتل و گرام ۲۰۰۴). دلیل این پیشرفت از یک طرف فرزندانی اند که انتظار دارند صدایشان شنیده شود و در نتیجه تقاضا می کنند و از طرف دیگر بزرگسالانی با زمان محدودند که تلاش می کنند خانوده های دموکراتیک داشته باشند (هارتل و گرام ۲۰۰۴). خانواده ها به خانواده های مذاکره ای تبدیل شده اند (گرام ۲۰۰۴) و به کودکان آزادی عمل بیشتری داده شده  و تا حد بیشتری به آنان گوش داده می شود و نقشی در تصمیم گیری ایفا می کنند. کودکان بیش از پیش در مورد زندگی اطلاع دارند و در مورد گزینه  های خرید از همسالان و رسانه ها ی گوناگون آشنا می شوند(گرام ۲۰۰۴).

در خصوص گردشگری دریافته شد که خشنود کردن فرزند انگیزه ای مهم برای والدین است و تأثیر فرزند فرایندی یک طرفه نیست بلکه فرایندی چندجانبه و ارتباطی دو طرفه بین فرزند و والدینی است که کودک را به مشارکت تشویق می کنند. (هارتل و گرام ۲۰۰۴).

بر اساس تحقیق اولیه ی جنکینز( ۱۹۷۹) ۲۰ تا ۳۰ درصد از والدین تأثیر فرزندانشان را در انتخاب مقصد ، زمان ، اقامت و فعالیت ها قوی دانسته اند(روبین ۲۰۱۰[۸]، وانگ و همکاران[۹] ۲۰۰۴). کار پیشگامانه ی جنکینز و تحقیقات بعد از آن توسط هولمن و اپرسون۱۹۸۴[۱۰] و فوکسمن۱۹۸۹[۱۱] در حوزه ی تأثیر فرزندان در سفر و گردشگری و فراغت هستند اما کافی نبوده اند(روبین ۲۰۱۰).

به هر حال در صنعت گردشگری اطلاعات کمی وجود دارد که علائق کودکان را بررسی می کند . شواهدی وجود دارد که بیان می کند بازار تعطیلات خانوادگی در حال رشد است و اینکه کودکان در تصمیمات خرید به طور فزاینده ای قدرتمند شده اند(نیکرسون و جروسکی[۱۲] ۲۰۰۱). فهم روند  بازار اگرچه نکته ای مهم است تا براساس آن خدمات و محصولات گردشگری را در پاسخ به آن توسعه دهیم اما فهم آن چه که مصرف کنندگان از تعطیلات و سفر خود می خواهند و هم چنین نحوه ی تصمیم سفر بسیار مهم اند(کنگ۲۰۰۳[۱۳]، آسائل ۱۹۹۸[۱۴]، فادنس ۱۹۹۲[۱۵]، جنکینز ۱۹۷۸).

همانطور که خانواده رشد می کند و فرزندان با تجربه تر می شوند ، سفرهایی که توسط یک خانواده انجام می شود به یادماندنی ترین بخش هر سال می گردند. سفر سازی[۱۶] در عرض چرخه عمر خانواده متفاوت است کسانیکه فرزندان بسیار کوچک دارند کمتر سفر می کنند و هنگامیکه فرزندان بزرگتر می شوند سفرها بیشتر می گردد(موتیار و کوئین [۱۷]۲۰۰۴). فادنس نشان داد همانطور خانواده درچرخه حیات ، حرکت  می کند فرایند های تصمیم گیری تغییر می کند . فیلیارترات و ریچی دریافتند که فرایند تصمیم گیری تعطیلات توسط خانواده یا زوج بودن تأثیر می پذیرد(موتیار و کوئین۲۰۰۴). پس خانواده هایی که فرزند دارند ، نحوه ی تصمیم گیری در آنان متفاوت است و فرزندان در مراحل مختلف تصمیم گیری تأثیر می گذارند یعنی کودکان علیرغم هیچ قدرت خریدی از خودشان ، تأثیر قابل توجهی بر تصمیمات تعطیلات و فراغتی خانواده دارند.(لین وو [۱۸]  ۲۰۰۷  ).

چون گروه های خانواده با فرزندان یک بخش در حال رشد سریع در صنعت گردشگری هستند، سوال  اینست که آیا فرزندان در تصمیم گیری تأثیر دارند یا خیر ؟(در تحقیق فعلی پرسش از والدین می باشد) با وجود تأثیر فرزندان در تصمیم گیری سفر و انتخاب مقصد ، این تأثیر به چه صورت است ؟ کدام گروه سنی  بیشترین اثرگذاری را در فرایند تصمیم گیری دارد؟ دختران اثر بیشتری بر این تصمیم گیری دارند یا پسران؟ در کدام مرحله از تصمیم گیری تأثیر فرزندان بیشتر است ؟ و

[۱] Minciu, Moisa

[۲] Currie, Wesley, Sutherland

[۳] Koppelman

[۴] Jenkins

[۵] Hartle, Gram

[۶] Thornton et al

[۷] Mc Neal

[۸] Robin

[۹] Wang et l

[۱۰] Holman, epperson

[۱۱] Foxman

[۱۲] Nickerson , Jurowsky

[۱۳] Kang

[۱۴] Assael

[۱۵] Fodness

[۱۶] Holiday making

[۱۷] Mottiar , Quinn

[۱۸] Lin wu

تعداد صفحه :۱۲۹

منابع.۱۹۴

-منابع فارسی .۱۹۴

-منابع انگلیسی .۲۰۳

فتح باب

        یکی از اهداف نظام جمهوری ‌اسلامی، توجه به وضع معیشتی، رفع فقر،حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، ارتقای سلامت و بهبود کیفیت زندگی مردم می‌باشد که نشانه‌های آن را می‌توان در برنامه‌های مختلف تبیین شده در زمینه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی مشاهده کرد. به عنوان نمونه فصل هفتم قانون برنامه چهارم توسعه در زیر عنوان « سلامت و بهبود کیفیت زندگی» در موارد ۸۴ الی ۹۴ به موضوع کیفیت زندگی پرداخته شد.( برنامه چهارم توسعه، ۱۳۸۳) همچنین بر اساس سند چشم‌انداز۲۰ ساله کشور که در سال ۱۳۸۴ ابلاغ شده است ایران در سال ۱۴۰۴ باید به کشوری با ویژگی‌های کلیدی دور بودن از فقر وتبعیض، توزیع عادلانه درآمد، برخورداری از سلامت، رفاه و تامین اجتماعی و فرصت‌های برابر برای همگان متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی تبدیل شود.

       در سطح جهانی،‌هم بانک جهانی و هم‌سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD)[1] ، سرمایه اجتماعی را به عنوان بخش مهمی از استراتژی‌های خود برای کاهش فقر و افزایش نتایج مطلوب سیاست‌های اجتماعی در نظر گرفته‌اند و درباب توسعه نیز امروزه به مقوله کیفیت زندگی^[۲] نه به عنوان ابزار بلکه هدف نهایی و غایی توسعه نگریسته می‌شود و شاهد یک تغییر رویکرد و نگرش از تکیه بر مفاهیم و شاخص‌های صرفاً اقتصادی به سمت توجه به عوامل اجتماعی درمقوله کیفیت زندگی هستیم.

  توجه به این نکته حائز اهمیت است که پیشرفت اقتصادی تنها عامل توسعه پایدار نیست وارزشهای اصلی توسعه پایدار را باید در ارتقای کیفیت زندگی جستجو کرد.طرح مفاهیم توسعه پایدار،توسعه انسانی ،تاکید بر توسعه محلی ،توسعه اجتماع محور ،محلی گرایی،توجه به اجتماعات انسانی جز در بستر توجه به عوامل موثربرکیفیت زندگی میسر نیست.

       در آراء همه صاحب‌نظران سرمایه اجتماعی این دلالت وجود دارد که سرمایه اجتماعی از طریق تسهیل کردن روابط اجتماعی موجباتی را فراهم می‌سازد که افراد بهتر و ساده‌تر بتوانند منافع فردی وگروهی خود از جمله منافع اقتصادی را دنبال کنند. بطور مثال نظرسنجی بیکر^[۳] از سرمایه‌گذاران در بورس نشان می‌دهد که بیشتر موسسات و سرمایه‌گذاران بر اساس اطلاعات بدست آمده از یک دوست یا شرکت مرتبط یا فقط به این دلیل که فردی را می‌شناسند که از آن سهام خریداری کرده‌اند تصمیم به خرید سهام می‌گیرند و تعداد اندکی از سرمایه‌گذاران با بهره گرفتن از فنون‌رسمی و پیچیده مالی واقتصادی مبادرت به خرید سهام می‌کنند.^[۴])بکر،۱۹۸۴، به نقل از رنانی،۱۳۸۸؛۱۵)

          همچنین کریستیان گرو تارت^[۵] در باب لزوم توجه به سرمایه اجتماعی آن را حلقه مفقود^[۶] سیاست‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های دولت واجتماع می‌داند و بیان می‌دارد که در  رسیدن به توسعه پایدار^[۷]، علاوه بر سرمایه‌های انسانی، اقتصادی و طبیعی عامل دیگری نیز وجود دارد که همان سرمایه اجتماعی است( گروتارت، ۱۹۹۸؛۶). از آنجا که در معنای کیفیت زندگی نیز به طور ضمنی دلالت بر زندگی خوب داشتن و احساس رضایت از زندگی وجود دارد پس می‌توان پلی ارتباطی میان این دو مفهوم برقرار کرد که معرف همبستگی میان سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی باشد و بازگوی آن باشد که با ذخیره سازی سرمایه اجتماعی بیشتر می‌توان شرایطی را فراهم ساخت که به سطح بالایی از کیفیت زندگی دست یافت. تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در زمینه روان‌پزشکی و پزشکی نشان می‌دهد که بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی پیوند مستقیمی وجود دارد به عنوان نمونه کیم و کاواکی^[۸] درپژوهشی در ایالت‌های مختلف آمریکا به این نتیجه رسیدند که در ایالت‌هایی که سطح سرمایه اجتماعی بالا و متوسط بوده سطوح بالاتری از سلامت جسمانی و روانی شهروندان- که از شاخص‌های کیفیت زندگی می‌باشند- مشاهده شده است.( کیم و کاواچی،۲۰۰۷،به نقل از گروسی، ۱۳۸۷؛ ۷)

       شواهد تحقیقات در سراسر دنیا نشان می دهد افرادی که از اجتماع دورند یا منزوی هستند احساس خطر مرگ را بیشتر تجربه می کنند بعنوان نمونه نتایج یک بررسی در آمریکای شمالی مشخص ساخت که بیماری های بد خیم منجر به مرگ در بین مردانی بیشتر دیده می شود که تماس های اجتماعی روزانه کمتری دارندیا مشارکتی در انجمن ها یا کلوبها ی اجتماعی ندارند. (توکل،۱۳۸۹؛۱۱) لذا هرچه کیفیت زندگی بطور مستمر ارتقا یابد از میزان آسیب های روانی و اجتماعی مانند بیماریهای روانی ،احساس بیگانگی،نارضایتی از زندگی و ناهنجاریهای اجتماعی کاسته می شود.بنابراین کیفیت زندگی وسرمایه اجتماعی دومفهوم مرتبط با ادبیات توسعه هستند که از یک سو هر دو پیوندی با ابعاد انسانی و اجتماعی توسعه دارندو از سوی دیگربا یکدیگر پیوند دارند و پ‍ژوهش حاضر با تمرکز بر کارکنان ثبت احوال مازندران در نظر دارد تا برآوردی از چگونگی کیفیت زندگی ،  سر مایه اجتماعی ورابطه آنها با یکدیگر را بدست بیاورد.

۱-۲-آشنایی اجمالی با سازمان ثبت احوال کشور                           

      تاسیس ثبت احوال بصورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است. در ایران همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و. تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرارگرفت از این رو در جلسه مورخه ۳۰ آذر ماه ۱۲۹۷ هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ ۳ دیماه ۱۲۹۷ در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.

تا قبل از سال ۱۲۹۵ هجری شمسی ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت مولود در پشت جلد کتب مقدس از جمله قرآن مجید به عمل می آمد و از افراد متوفی نیز جزء نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نگاشته می شد اثری مشاهده نمی گردید. با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روز افزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی اجتناب ناپذیر می نمود. به تدریج فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت. ابتدا سندی مشتمل بر ۴۱ ماده در سال ۱۲۹۷ هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و اداره ای تحت عنوان اداره سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد؛ پس از تشکیل این اداره اولین شناسنامه به شماره ۱ در بخش ۲ تهران در تاریخ ۱۶ آذر ۱۲۹۷ هجری شمسی به نام فاطمه ایرانی صادر گردید.

پس ازاین دوره اولین قانون ثبت احوال مشتمل بر ۳۵ ماده در خرداد سال ۱۳۰۴ هجری شمسی در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد. براساس این قانون مقرر گردید کلیه اتباع ایرانی در داخل و خارج از کشور باید دارای شناسنامه باشند.

سه سال پس از تصویب اولین قانون ثبت احوال یعنی در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر ۱۶ ماده تصویب گردید.

براساس این قانون وظیفه جمع آوری آمارهای مختلف نیز به اداره سجل احوال محول گردید، به همین جهت نام این اداره نیز به اداره احصائیه و سجل احوال تغییر یافت. از آن تاریخ به تناسب شرایط زمانی تغییر و تحولات بوجود آمده در کشور و با احساس عدم تناسب قوانین موجود با نیازهای جامعه، قانون ثبت احوال نیز به دفعات مورد تجدید نظر، تغییر و اصلاح قرار گرفت. متعاقباً دراردیبهشت سال ۱۳۱۹ قانون نسبتاً جامع و کاملی مشتمل بر ۵۵ ماده تصویب گردید و پس از آن آئین نامه مربوط به این قانون نیز در همان سال مشتمل بر ۱۳۱ ماده به تصویب رسید. این قانون به جهت جامعیت نسبی قریب ۳۶ سال پایدار ماند.

پس از گذشت این زمان در تیر ماه ۱۳۵۵ قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر ۵۵ ماده به تصویب رسید و سپس به موجب اصلاحیه دی ماه سال ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی در برخی از مواد اصلاحاتی صورت گرفت و تاکنون نیز این قانون به قوت خود باقی مانده است.

در یک نگاه اجمالی سیر قانونگذاری درخصوص ثبت احوال را اینگونه می توان دسته بندی نمود:
۱- تهیه تصویب نامه ثبت احوال در سال ۱۲۹۷ مشتمل بر ۴۱ ماده

۲- تهیه و تصویب قانون سجل احوال در تاریخ ۱۴/۳/۱۳۰۴ مشتمل بر ۴ فصل و ۳۵ ماده

۳- تهیه و تصویب نظام نامه اداره کل احصائیه و ثبت احوال توسط هیات وزیران در ۲۰/۱۱/

۱۳۱۴ مشتمل بر ۱۹۶ ماده و تعیین تشکیلات دفاتر و ادارات ثبت احوال در شهرستانها
۴- تهیه و تصویب قانون اصلاح قانون ثبت احوال دراردیبهشت سال ۱۳۱۹ مشتمل بر ۵ باب و ۵۵‌ماده
۵- تهیه و تصویب آئین نامه قانون ثبت احوال سال ۱۳۱۹ مشتمل بر ۱۳۱ ماده
۶- تهیه و تصویب قانون ثبت احوال در تیرماه سال ۱۳۵۵

۷- اصلاح و بازنگری قانون ثبت احوال توسط مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۸/۱۰/۱۳۶۳
۸- تصویب آئین نامه طرز رسیدگی هیاتهای حل اختلاف موضوع ماده ۳ قانون ثبت احوال
۹- تصویب قانون تخلفات، جرائم و مجازاتها مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۷۰

همزمان با تغییر و تصویب قوانین جدید، تشکیلات ثبت احوال نیز کاملتر گردید. این سازمان تا سال ۱۳۱۰ تنها دارای ۹۴ اداره در تهران و شهرستانها بود. در سال ۱۳۰۸ ثبت ولادت و صدور شناسنامه برای اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور به سفارتخانه ها و نمایندگی های ایران در خارج از کشور محول شد. در سال ۱۳۳۷ نیز قسمت آمار از ثبت احوال منفک و تحت عنوان اداره کل آمار عمومی ادامه فعالیت داد.

 

تعداد صفحه :۲۶۵