فرهنگ[۱] و هنر وسیله ارتباط انسان هاست وبرای حیات بشری و سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی موضوعی ضروری و لازم است. (کاوسی، اسماعیل، ۱۳۸۷) . نیازهای (فرهنگی – هنری) [۲] با توجه به نقشی که در رشد و توسعه فرهنگی و حیات یک جامعه دارند، دارای اهمیت اند این نیازها تا حدود زیادی تابع ارزش‏ها و هنجارهایی است که محیط و جامعه خاصی به آن می دهد. توجه به فعالیت های فرهنگی و هنری[۳] و ترویج آن به عنوان مساله ای که ارتباط تنگاتنگ با مباحث اساسی جامعه دارد و نیز به کار گیری شیوه های درست اطلاع رسانی در این خصوص، موجب می گردد که افراد جامعه در سیری قرار گیرند که مقصدش، رسیدن به عالی ترین و بهترین احساساتی است که انسان ها به آن دست یافته اند و بدین ترتیب زمینه ساز رشد و توسعه فکری و فرهنگی افراد جامعه، بویژه جوانان خواهد شد. (چاوش باشی، فرزانه، ۱۳۸۷) توجه به فعالیت های فرهنگی و هنری برای بالندگی دانش فرهنگی، تقویت فرهنگ شهروندی، دگرگونی های فرهنگی، همکاری های فرهنگی، ایجاد زیر ساخت ها و شبکه ها، پیام رسانی فرهنگی، فراهم کردن دسترسی همگانی به اطلاعات فرهنگی، تشخیص اولویت های فرهنگی و سر انجام کاهش پیامدهای سوء فرهنگی و نظایر آن ضرورت دارد. (کواکس، ۱۹۷۹، به نقل نیک کار، ملیحه، ۱۳۸۴)

۲- بیان مسئله

شاید یکی از تاثیرگذارترین و بهترین بخش ها برای تاثیرگذاری مطلوب بر نگرش های مردم دانشگاه باشد، جایی که می تواند ضمن تعامل مستقیم با مردم، تاثیر ویژه ای بر فرهنگ مردم داشته باشد. دانشگاه یک بنگاه تولید دانش نیست، بلکه باید یک نهاد واسطه فرهنگی باشد که دائماً با جامعه در تعامل باشد. دانشگاه یکی از مهم ترین ارکان بنیادین جهت هرگونه تغییر و تحول و نو آوری است و تحقق اهداف عالیه، استقلال، پیشرفت اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی از طریق آموزش عالی میسر است (۱۹۹۳، Ranson، به نقل از آقابابایی، راضیه ۱۳۹۰) در این میان نقش فعالیت های فرهنگی بسی حائز اهمیت است. دانشگاه باید کانون فعالیت های فرهنگی و هنری باشد. با توجه به نقش و اهمیت دانشگاه که به عنوان مرکزی به منظور کشف حقایق جدید در راستای راهگشایی مسائل انسان ها و جوامع بشری به حساب می‏آید انتظار می رود با در نظر گرفتن نیازهای محیطی، فردی و فرهنگی و اجتماعی به تدوین اهداف و خط مشی های ویژه خود بپردازد. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی نگرش دانشجویان نسبت به فعالیت های فرهنگی و هنری و میزان مشارکت آن‏ها در این فعالیت ها می پردازد. امید است که از طریق نتایجی که بدست می آید، پیشنهادهای کاربردی به مسولان آموزش عالی در راستای ارتقای سطح فعالیت های فرهنگی دانشگاه ارائه گردد. برنامه ریزی فعالیت های فرهنگی [۴]، چنانچه در سطح دانشگاه ها صورت پذیرد، می تواند در بر گیرنده نکات مثبتی همچون پرورش خلاقیت های دانشجویان، توسعه مهارت های فکری دانشجویان[۵]، ایجاد پویایی در نظام آموزش عالی، و افزایش نقش دانشگاه ها در تعمق هویت فرهنگی باشد. (صالحی امیری، سید رضا، ۱۳۸۷) . اعتمادی (۱۳۷۴) ، فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی دانشجویان را ابزار موثری در کسب موفقیت زندگی حرفه ای و تخصصی آنان می داند. به طور کلی باید اذعان داشت که دانشگاه ها در جهت افزایش بلوغ و شایستگی اجتماعی[۶] عمل می کنند و کمک می کنند که دانشجویان ارزش های زیبایی شناختی زندگی را بهتر درک کنند، و اعتماد به نفس و حس موفقیت در آن‏ها ایجاد شود. (خورسندی، علی، ۱۳۸۷) از زیر مجموعه های معاونت فرهنگی، اداره کل امور فرهنگی می باشد که بخش عمده فعالیت های فرهنگی دانشگاه را انجام می دهد. این نهاد مکانی است که زمینه مناسب را برای تجلی استعدادها و برانگیختن خلاقیت دانشجویان فراهم می سازد. توجه به مقوله فرهنگ در کنار علم و دانش که یکی از مصادیق اجرایی آن وجود نهادهای دانشجویی و فعالیت های هدفمند دانشجویان در این نهادهاست، از عوامل اساسی در رسیدن به یک دانشگاه مطلوب می باشد. تاثیر این امر در فعالیت های آموزشی و بهتر کردن آن برکسی پوشیده نیست. بر پایه همین باور است که بخش های مختلف امور فرهنگی از جمله کانونهای فرهنگی شکل گرفته و در توسعه و تعمیق فعالیت های فرهنگی دانشگاه میکوشند. نهادینه کردن فعالیتهای فرهنگی دانشجویان، افزایش سطح مشارکت و رقابت دانشجویان دراینگونه فعالیتها، فعلیت بخشیدن به استعدادهای بالقوه جوانان و استفاده از شور جوانی دانشجویان در جهت تقویت پیوند دانشگاه با بخش های مختلف اجتماعی از اهدافی است که امور فرهنگی در راه گسترش امر فرهنگ سازنده و خلاق در دانشگاه دنبال می کند. کانون های فرهنگی و هنری، از زیر مجمو عه های امور فرهنگی می باشد که فعالیت خود را از سال ۱۳۷۷ آغاز نموده و بدین لحاظ از مهم ترین نهادهای دانشجویی به شمار می‏آید. (آیین نامه تشکیل کانون های فرهنگی، ۱۳۸۸)

نوآوری و نوزایی در فرهنگ و مناسبات اجتماعی، پرورش خلاقیت ها و استعدادهای فرهنگی و هنری و اجتماعی دانشجویان، زمینه سازی برای توسعه مهارت ها و توانایی های فکری و فرهنگی دانشجویان، کمک به برنامه‏ ریزی آموزشی و پژوهش در تربیت نیروی انسانی خلاق از اهداف پایه گذاران کانون ها می باشد.

تعداد صفحه : ۱۰۹

پژوهشگردرپژوهش فرضیه یا اهدافی راصورت بندی کرده وعلاقه مند است که آنها را آزمون کند. بدین ترتیب برای این عمل،باید اطلاعاتی را جمع آوری کند. لازم است جامعه آماری به دقت تعریف، روش تعیین گروه تمونه آماری وحجم نمونه آماری و روش تعیین آن، ابزارهای اندازه گیری به ویژه ویژگی ها وشواهد مربوط به روایی،اعتبار ابزار طرح پژوهش و روش های آماری تجزیه تحلیل داده ها باید به وضوح توضیح داده شود.(خورشیدی،قزوینی،۱۳۸۱)

۱-. روش پژوهش و اعتبار آن

هر قدرپژوهش پیشرفته ترو مستحکم تر باشد، به همان اندازه برمیزان دقت،هزینه و سایر منابعی که احتمالاً باید مصرف شود. از این رو برای هر تصمیمی که درباره پژوهش می گیریم ماهیت مطالعه پژوهش ممکن است اکتشافی یا توصیفی باشد یا در عین حال یرای آزمون فرضیه ها به اجرا درآید.سرشت بررسی به سطوح دانش در قلمروپژوهش مورد نظر بستگی دارد. اعتبار یا اعتماد پذیری ابزار میزان پایایی و سازگاری آن رادراندازه گیری یک مفهوم نشان می دهد وبرای ارزیابی ابزارمفید است. (سکاران،۱۳۸۱)

روش تحقیق : روش تحقیق پیمایشی – توصیفی تحلیلی واز نوع کاربردی است روش پژوهش پیمایشی تحلیلی وقتی محقق در پی بررسی ویژگی های افراد یک جامعه باشدیا بخواهد نظریک جامعه آماری در خصوص  پدیده فرد یا عقیده ای را مشخص کندازروش پیمایشی استفاده می کند. این روش برای شناخت صفات،ویژگی ها،عقاید،نگرش ها،رفتارهای یک جامعه مناسب است وچون ماهیت داده های این تحقیق کمی است وبرای نتیجه گیری به محاسبات آماری نیاز داردبه آن پیمایشی تحلیلی گفته می شود.

۳-۲. جامعه آماری

عبارت است از مجموعه کامل اندازه‌های ممکن یا اطلاعات ثبت شده از یک صفت کیفی، در مورد گردآورده کامل واحدها، که می‌خواهیم استنباط ‌هایی راجع به آن انجام دهیم. منظور از عمل گردآوردن داده‌ها، استخراج نتایج درباره جامعه می‌باشد. یا به بیان ساده‌تر، در هر بررسی آماری، مجموعه عناصر مورد نظر را جامعه می‌نامند. (دلاو،۱۳۸۵) جامعه آماری پژوهش حاضربه تعداد ۲۹۰ نفر از نمایندگان مجلس می باشند.

۳-۳. نمونه گیری آماری

نمونه عبارتست از مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت،یک گروه یا جامعه بزرگتر انتخاب می شود، بطوریکه این مجموعه معّرف کیفیات و ویژگی های آن قسمت،گروه یا جامعه بزرگتر باشد. نمونه می نامند: بطوریکه در گزینش نمونه رعایت نکات زیر ضروری است: (نادری،نراقی،۱۳۸۰)

۱-نمونه بایستی با توجه به اهداف تحقیق انتخاب شود.

۲-در گزینش نمونه رعایت انصاف و عدم اِعمال غرض شرط اساسی است.

۳-عوامل مؤثردر تعیین حجم یا اندازه نمونه مورد توجه قرار گیرد.

-۴. حجم نمونه گیری

حجم نمونه از روی نوع مطالعات پژوهشی به دست می آید و برای تعیین حجم نمونه هر مطالعه پژوهشی، فرمول خاصی وجود دارد . اما آنچه در تعیین حجم نمونه مهم است، آن است که نمونه یک نقطه بهینه دارد، و آن از طریق فرمول های آماری براساس نوع مطالعه پژوهش به دست خواهد آمد.(خورشیدی،قریشی،۱۳۸۱)

بایدنمونه گرفته شود وبعد نوشته شود

۳-۵. روش و ابزار گردآوری اطلاعات

پژوهش علمی امری است تجربی ،لذاباید دارای مرجعی در دنیای واقعیت ها باشد. دردنیای علم هر گونه عقیده ذهنی باید دربرابرواقعیت عینی قرار گیرد و به بیان دیگر به گونه تجربی آزموده شود. گرداوری داده ها،پژوهش را به عنوان یک فرایند تجربی مشخص می سازد. نتیجه پژوهش علمی یک قانون تجربی است که نشان دهنده رابطه ثابت رویدادها با یکدیگر است . در تحقیقات کتابداری،گرداوری اطلاعات از طریق چهار روش مشاهده و آزمایش،پرسشنامه،مصاحبه و مشاهده اسنادی انجام می پذیرد. هر یک از این روش ها به خصوصیات موضوع مورد بررسی و طرح تحقیقی انتخابی بستگی دارد.(خورشیدی،قریشی،۱۳۸۱)

در این پژوهش نحوه اجرای ابزارو گرداوری اطلاعات پرسشنامه ای و ابزار پژوهش از نوع محقق ساخته است و به صورت روایی و سنجش و نظر اساتید درست شده است.

وروش تحقیق پیمایشی ،توصیفی – تحلیلی واز نوع کاربردی است و شامل ۲۳ سؤال که از سؤالات بسته و در برخی موارد ازخیلی زیاد و تا خیلی کم استفاده شده است.

۳-۵-۱. اعتبار و پایایی ابزار گرد آوری اطلاعات

روایی تعیین می کند ابزار تهیه شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه می گیرد و اعتبار معین می کند یک ابزار اندازه گیری تا چه میزان سازگاری مفهوم مورد نظر را اندازه می گیرد. روایی و اعتبار مُهر تأ ییدی هستند بر استحکام علمی یک مطالعه پژوهشی .

پایایی : توانایی ابزار در حفظ پایایی خود در طول زمان علیرغم شرایط غیر قابل کنترل آزمون و وضعیت خود پاسخگویان حاکی از پایداری آن و تغییر پذیری اندک آن می باشد. این توانایی گویای برازش ابزار است چرا که هر زمان اندازه گیری صورت  گیرد نتایج پایدار به دست می آید.(سکاران،۱۳۸۱)

ابزار پژوهش پرسش نامه ازنوع محقق ساخته  روایی وپایایی  از طریق ارسال پرسشنامه برای چند صاحب نظر روایی  ارسال شده است.

۳-۶. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

تجزیه و تحلیل به منظور تنظیم و خلاصه کردن داده ها به صورت اطلاعاتی روشن،خوانا،مستدل و تفسیر پذیربه کار رود، به گونه ای که بتوان روابط موجوددر مسائل پژوهشی را کشف،بررسی،آزمون نمود. (خورشیدی،قریشی،۱۳۸۱)

برای تجزیه تحلیل داده هااز نرم افزار SPSS و آزمون آماری خی دو،آزمون T استفاده شده است.

تعداد صفحه : ۱۱۱

:

مدیریت کار کردن با و به وسیله دیگران است؛ هرچند که مدیران وظایف گوناگونی بر عهده داشته و فعالیت های متنوع و پیچیده ای انجام می دهند، هیچ مدیری نمی تواند برای انجام کارهای مربوط به شغلش تنها بر کوشش های فردی خود اکتفا کند؛ بر این اساس داشتن مهارت و توانایی های مختلف برای مدیران صرف نظر نوع فعالیت و مأموریت سازمانشان ضرورت پیدا می کند. مدیر باید قادر باشد برای همه­ی کارهای مربوط به حیطه وظایف خود و سایر زیردستان برنامه ریزی کند، دست به سازماندهی امور مختلف بزند، هماهنگی لازم را برای دستیابی به اهداف مشخص ایجاد نماید و کارایی[۱] و اثربخشی[۲] سازمان را در دستور کار خود قرار دهد. در تمام این فعالیت ها مدیران از مهارت هایی بهره می گیرند که در اصطلاح به آنها مهارت های مدیریتی گفته می شود(روغنی و همکاران،۱۳۸۸).

عمومی ترین و مورد پذیرش ترین طبقه بندی از مهارت های مدیران توسط رابرت کاتز[۳] ارائه شده است. کاتز ، مهارت را به توانایی هایی که در نحوه­ انجام وظایف ذاتی نیست ولی قابل پرورش است، تعریف می کند. وی مدیر را کسی می داند که اعمال دیگران را هدایت می کند و مسئولیت تحقق هدف های خاصی را بر عهده دارد. لازمه­ی مدیریت مؤفق داشتن مهارت های سه گانه فنی[۴]، انسانی[۵] و ادراکی[۶] است( علاقه بند، ۱۳۷۵).

از طرف دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان تا حد بسیار زیادی به نحوه_­ی مدیریت و کاربرد دقیق و مؤثر منابع انسانی بستگی دارد. بدیهی است تحقق چنین امری با بهره گرفتن از مهارت های مدیریتی امکان پذیر است. آموزش رسمی مدارس، همچون سایر مراکز آموزش رسمی با در اختیار داشتن مدیران، مربیان، تجهیزات و امکانات درصدد تحقق اهداف آموزشی و پرورشی هستند. اما بی شک دستیابی به چنین اهدافی مستلزم هدف گذاری دقیق، برنامه ریزی آموزشی و درسی، سازماندهی صحیح و در نهایت اجرای مؤثر برنامه هاست که همه آنها در گرو مهارت و توانایی مدیران است. به عبارت دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان به میزان دانش و مهارت مدیران آن بستگی دارد(هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵).

لذا، در پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه اثربخشی و کارایی مدیران انتخابی و انتصابی آموزش و پرورش با توجه به مهارت های سه گانه آنها پرداخته می شود.

• بیان مسأله:

عملکرد مدیران در سازمان ها برای انجام رسالت و مسئولیت ها و تحقق اهداف سازمان بالاخص در نظام آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین سازمان در هر جامعه به لحاظ تأثیری که بر عملکرد سایر عوامل سازمانی دارد، مورد توجه صاحب نظران بوده است. یکی از راه هایی که توسط آن عملکرد مدیران مورد توجه قرار می گیرد، مشاهده آنها از زاویه­ی مهارت هایی است که برای تأمین مؤفقیت آمیز اثربخشی و کارایی لازم است. ” کاتز” مهارت های مورد نیاز مدیران را با دسته بندی در سه طیف فنی، انسانی و ادراکی مورد مطالعه قرار داده است(علاقه بند، ۱۳۷۵).

مهارت فنی یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه آن ورزیدگی در به کار بردن ابزار و فنون ویژه و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت است. مهارت فنی از طریق تحصیل، کارورزی و تجربه حاصل می شود. دانش، فنون و روش های برنامه ریزی، بودجه بندی، کنترل، حسابداری، امور مالی، کارگزینی، کارپردازی و غیره از جمله مهارت های فنی هستند که می توان در آنها به بالاترین درجه قابلیت و شایستگی دست یافت. زیرا این نوع مهارت، دقیق، مشخص، دارای ضوابط عینی و قابل اندازه گیری است. مهارت های فنی مورد نیاز مدیران آموزشی، علاوه بر موارد فوق، شامل مهارت و تبحر در برنامه ریزی آموزشی، راهنمایی آموزشی، فنون و روش های تدریس و فنون اداری و مالی آموزش و پرورش است. مهارت انسانی یعنی داشتن توانایی و قدرت به کارگیری افراد سازمان و شرکت خود مدیر به منزله عضوی از گروه برای انجام فعالیت های مشترک و هماهنگ و ایجاد تلاش و کوشش های جمعی برای نیل به اهداف سازمان. مهارت انسانی توانایی مدیر در زمینه ایجاد تفاهم و همکاری و مهارت برخورد با انسان هاست. مهارت انسانی در نقطه مقابل مهارت فنی است؛ یعنی کار کردن با مردم در مقابل کار کردن با اشیاء . مهارت انسانی مستلزم آن است که مدیر اعتماد به نفس داشته باشد، به دیگران اعتماد کند، به عقاید، احساسات و ارزش های آنها احترام بگذارد، آنان را درک کند و بتواند محیط امن برای جلب مشارکت دیگران فراهم سازد. مهارت انسانی وجه مشترک سطوح مختلف مدیریت است؛ مدیر آموزشی باید دارای مجموعه قابل توجهی از مهارت های انسانی باشد؛ از طرفی کنش و واکنش متقابل با مردم و حساسیت نسبت به انگیزه ها، انتظارات و رفتارهای آنان کمک می کنند تا شخص به مرور بتواند علل و عوامل شکل دهنده رفتار افراد انسان را درک کرده ، راه و رسم کار کردن با مردم و اثرگذاری بر رفتار آنها را بیاموزد. همه این موارد به مهارت ادراکی مربوط می شود. مدیر آموزشی برای اینکه بتواند محیط آموزشی را بشناسد، روابط متقابل میان عوامل مختلف را درک کند، اولویت های آموزشی را تشخیص دهد، تصمیمات موثر اتخاذ کند و با اقدامات خود بهترین نتیجه را عاید نظام آموزشی سازد، باید از مهارت ادراکی قابل ملاحظه ای برخوردار باشد(خدادی و حسومی، ۱۳۹۱).

تعداد صفحه : ۱۴۹

سازی و ارائه اطلاعات در  جهت افزایش درک و فهم کارکنان از حوزه خاص مورد علاقه شان می باشد . مدیریت دانش به سازمان در کسب، درک و بینش حاصل از تجربه خود کمک می کند. فعالیت های خاص مدیریت دانش به تمرکز سازمان بر اکتساب، ذخیره سازی و به کار گیری دانش برای مواردی از قبیل حل مسئله، یادگیری پویا، برنامه ریزی استراتژیک و تصمیم گیری کمک می کند  که در نهایت موجب کارآفرینی می شود.(باقری،۱۳۸۹)

دانش و تجربه افراد در کنار هم، موجب توسعه  کارآفرینی می شوند. مدیریت دانش از طریق مدیریت بهتر ایده ها ، افزایش توانمندی و بهره وری کارکنان و رهبری موثر دانش می تواند منجر به کارآفرینی در افراد گردد. مدیریت دانش از طریق تزریق اطلاعات و دانش در سازمانها به کارآفرینی در فرایند تصمیم گیری، برنامه ریزی، هدف گذاری کمک می کند .(طاهری ، ۱۳۸۹)

• بیان مساله تحقیق

امروزه سازمان ها در کشورمان نگاه جدی به مقوله کارآفرینی ندارند و حمایت کافی از کارآفرینان صورت نمی گیرد. حال آنکه سازمان های امروزی در محیطی پویا، پر ابهام و متحول فعالیت می کنند و این تغییر و تحولات به قدری زیاد است که برای آنها چاره ای جز انطباق و پاسخگویی به این تغییرات را باقی نمی گذارد. از این رو تضمین و تداوم حیات و بقا سازمان ها نیازمند یافتن راه حل ها و روش های جدید با مشکلات است که به نوآوری، برای خلق محصولات و فرایندها و روش های جدید بستگی دارد می توان گفت یکی از چالش های مدیران عدم استفاده کافی از مدیریت دانش در سازمان است. در اغلب سازمان ها از توانایی کارکنان استفاده نمی شود. به عبارت دیگر افراد توان بروز خلاقیت، ابتکار، نوآوری و فعالیت های بیشتری دارند و اما در محیط سازمانی به دلایلی از این قابلیت ها به طور مطلوب بهره برداری نمی شود. به همین دلیل و با توجه به قابلیت های مدیریت دانش نظیر خلق دانش، ذخیره و نگهداری دانش، انتقال و به کارگیری دانش می توان تا حد زیادی به سوی کارآفرینی و بالاخص کارآفرینی سازمانی حرکت کرد. مدیریت دانش با ایجاد توسعه و ترویج دانش و تمرکز بر دارایی های غیر فیزیکی سازمان(تجارب و دانش کارکنان) شرایطی را برای بروز رفتار کارآفرینانه فراهم می نماید و باعث بوجود آمدن سازمان های کارآفرین می شود که مجموعه این اقدامات تاثیر مستقیم بر روی رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سازمان دارد. در واقع می توان گفت سازمان ها اگر بخواهند از رویکرد کارآفرینی برای نیل به اهداف خود یعنی بقا رشد و توسعه بهره مند شوند بایستی با مدیریت بر دانش شرایطی را برای بروز رفتار کارآفرینانه فراهم نمایند. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین مدیریت دانش با کارآفرینی سازمانی در شرکت ایران خودرو   می باشد. تا بدین وسیله سازمان مذکور با استقرار مدیریت دانش و از مجرای کارآفرینی سازمانی، مزیت رقابتی خود را ارتقا بخشد. در چند سال اخیر به واسطه محدودیت های پدید آمده، کمبودهایی در صنعت خودرو شکل گرفته و اعتبار خودروسازان را نزد مشتریان مخدوش کرده است برای جبران این کمبودها انجام امور اصلاحی برای افزایش کیفیت و جلب رضایت مشتری آغاز شده است. با توجه به مزیت رقابتی که هر دو  موضوع برای سازمان ها ایجاد می کنند باعث شد که تحقیق حاضر به بررسی تاثیر این دو مقوله در شرکت ایران خودرو که نیاز به تحول و نوآوری در محصولات و سازمان و همچنین رقابت در بازار بین الملل دارد بپردازد.

بنابراین با توجه به اهمیت مدیریت دانش و کارآفرینی مساله اصلی این تحقیق این است که مدیریت  دانش بر کارآفرینی سازمانی در شرکت ایران خودرو چگونه تاثیر می گذارد؟

تعداد صفحه : ۲۰۱

نظام های تعلیم و تربیت حتی دوره های تاریخی از راه ها، روش ها و ابزار و وسایل مختلف، معانی، مفاهیم، افکار، ارزش ها، مهارت ها، لغات و کلمات و فنون را در قالب موضوعات و محتوای آموزشی به نسل جدید به عنوان محصّل ارائه و منتقل می نماید. کتاب مهم ترین، کهن ترین و شایع ترین وسیله برای آموزش و پرورش است. کتاب های درسی نه تنها عهده دار آموزش اولیه هستند، بلکه به مثابه محرک بیرونی در تربیت اجتماعی افراد، ایجاد انگیزه نسبت به اهداف مختلف فردی و اجتماعی و سوگیری افراد نسبت به هدف های مورد انتظار پذیرش مردم و ایدئولوژی جدید، شکل دادن شخصیت افراد، باورها و فلسفه زندگی، جهان بینی و گرایش افراد، آشنایی با ارزش های اجتماعی، الگوهای عملی، سلسله مراتب نقش ها و راه و رسم زندگی نقش خطیری ایفا می کنند( رستگار،۱۳۸۷).

نظام آموزش فعلی کشور، یک نظام متمرکز و برنامه های درسی آن منحصر به کتاب درسی است که در کل کشور استفاده می شود (مشایخ، ۱۳۷۵). این در حالی است که با توجه به وسعت کشور، تنوع و تعدد اقوام و گونه های جمعیتی و مشکلات ناشی از آن ( مثل دو زبانه بودن شاگردان)، رشد سریع علوم و تکنولوژی، تغییر سریع در هنجارها و ارزش های اجتماعی، ضرورت دارد که کتاب های درسی با دقّت کافی و تا حد امکان، عاری از هر عیب و نقص و مطابق با اهداف تعیین شده و اصول علمی تألیف گردد؛ در این مورد، بررسی محتوای کتاب های درسی می تواند به روشن شدن مسئله کمک کند و نقاط قوت و ضعف احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی قرار دهد (یارمحمدیان، ۱۳۷۷). یکی از روش های مناسب برای بررسی محتوای کتاب های درسی، روش تحلیل محتواست. تحلیل محتوا، محتوای واقعی یک پیام کلامی و یا غیر کلامی، عوامل تعیین کننده و آثار پیام را بررسی می کند (کوی^[۱]، ۱۹۸۱).

از طرف دیگر، لوی^[۲] (۱۹۹۹؛ به نقل از مشایخ، ۱۳۷۵) معتقد است اصطلاح محتوای برنامه ی درسی نه تنها به قسمت ها و قطعه های سازمان یافته ای که به گونه ای منظم، یک رشته علمی را تشکیل می دهند، اطلاق می شود، بلکه شامل وقایع و پدیده هایی که به نحوی، با رشته های مختلف علمی  ارتباط دارند نیز می شود.

فتحی واجارگاه (۱۳۸۴) معتقد است از لحاظ علمی، در برنامه ریزی درسی، حداقل دو نوع محتوا را در هر درس می توان شناسایی کرد:

1. محتوای مکتوب که همان کتاب های درسی مورد مطالعه است.
2. محتوای شفاهی مثل توضیحات معلم و تدریس وی در کلاس درس

ماهیت تصمیماتی که درباره ی محتوای برنامه درسی گرفته می شود، پیچیدگی خاصی دارد و تحت تأثیر عوامل و پارامترهای مختلفی است؛ مثلاً جنبه ی نظری (علمی)، جنبه ی اجتماعی و فرهنگی، جنبه ی سیاسی و جنبه ی فردی در انتخاب محتوا؛ یکی از کاربردهای تحلیل محتوای کتاب درسی، تعیین میزان تناسب و همخوانی محتوا با هدف های برنامه درسی است. تحلیل کتاب درسی که با این تعبیر نوعی ارزشیابی از کتاب درسی می تواند تلقی شود، دو بعد صوری و عقلانی دارد:

1. تحلیل صوری کتاب درسی: با توجه به این که کتاب درسی عنصری اساسی در برنامه درسی است، در صورت جذاب و رنگی بودن، داشتن طراحی مناسب، خط زیبا با فواصل مناسب و کاغذ خوب، امکان یادگیری افزایش می یابد. برای افزایش جذابیت کتاب های درسی توجه یکسان و متعادل به عواملی همچون نژادها، اقلیت ها، مذهب ها، جنسیت، مشاغل و طبقات اجتماعی لازم است. در این بعد از تحلیل کتاب درسی به عوامل ظاهری محتوا همچون مواردی که اشاره شد، توجه شده و تحلیل گر این موارد را بررسی می کند.
2. تحلیل عقلانی کتاب درسی: این بعد، اهمیت فراوانی در تحلیل یا ارزشیابی کتاب درسی دارد. در این زمینه می توان از تناسب محتوا با سطح رشد عمومی دانش آموزان در گروه سنی، تناسب محتوا با ساختار دانش و سطح رشد شاگردان و تناسب محتوا با تجربیات قبلی و یا علایق و انگیزه های دانش آموزان نام برد (یارمحمدیان، ۱۳۷۷)؛ لذا مسئله اساسی این مطالعه این است که ضمن تعریف و تبیین مفهوم تحلیل محتوای کتاب درسی، ویژگی ها و مراحل تحلیل محتوا، به تشریح مهم ترین مدل ها، تکنیک ها و روش های تحلیل محتوا می پردازد ( به نقل از جعفری هرندی و همکاران، ۱۳۸۷).

۱-۲.بیان مسئله

کتاب درسی یکی از مهم ترین ابزار آموزش و در بر دارنده ی محتوای برنامه درسی است؛ از این رو بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف درسی، شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا متداول ترین این روش هاست (جعفری هرندی و همکاران،۱۳۸۷). برنامه ریزی درسی^[۳] نیز همواره تحت تاثیر رویکردها و دیدگاه های مختلفی قرار داشته است. هر یک از این رویکردها، اساس فعالیت های مربوط به برنامه درسی را تشکیل داده و به نوعی در مراحل، عناصر و ارکان برنامه های درسی تأثیر داشته اند، این رویکردهای عملی توسعه و قوای ذهنی یا عقلانی انسان را مورد توجه قرار می دهند. بر پایه این رویکردها مهم ترین کارکرد مدارس و مراکز تربیتی آن است که به فراگیران کمک کند تا چگونگی یاد گرفتن را بیاموزند و همچنین فرصت های یادگیری را برای تقویت و توسعه ی انواع مهارت ها و توانایی های ذهنی به ویژه، مهارت فراشناخت در آنان بوجود آورند. فراشناخت یکی ازرویکردهای ویژه است که به عنوان آموزش و پرورش اندیشیدن شناخته شده است. به عبارتی، فراشناخت نمایه ی عقل تربیت شده یا تفکر تربیت یافته است که باید در طراحی برنامه های درسی به طور جدّی مورد عنایت قرار گیرد. مهارت فراشناخت^[۴]از نظر متخصصان مختلف، دارای مؤلفه های متفاوتی می باشد که در فصل دوم به تفصیل بیان شده است.  این پژوهش در نظر دارد محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال چهارم و پنجم ابتدایی را بر اساس مؤلفه های فراشناخت ( صفری (۲۰۰۹) ۱- دانش فراشناختی^[۵]؛ ۲- روش ها^[۶]؛ ۳- راهبردهای مطالعه^[۷]) مورد تحلیل قرار دهد و میزان بهره گیری از هر یک از این مؤلفه ها در تألیف کتاب فوق الذکر را بررسی  کند.

تعداد صفحه : ۱۴۳