مداخله بشردوستانه در حقوق بین الملل یک موضوع مورد مناقشه از نظر عملی و تئوری می باشد. از میان تعاریف ارائه شده، بیانِ ج. ل. هالزگریف[۱] در این خصوص یک تعریف کلاسیک و شامل بسیاری از این تعاریف است:

این اصطلاح مربوط به تهدید یا استفاده از نیروی نظامی بر ضد تمامیت ارضی یک دولت توسط دولتی دیگر (یا گروهی از دولتها) با هدف ممانعت یا پایان بخشیدن به نقض های شدید و گستردهای حق های اساسیِ انسانیِ افرادی غیر از شهروندان خود، بدون رضایت کشوری که نیروی نظامی در داخل سرزمین آن اِعمال شده، می باشد ( Holzgrefe,2003, p.15)

با این وجود مفهوم این تعریف در حقوق بین الملل بشدت محل اختلاف است. تحت چه شرایطی چنین مداخلاتی قانوناً مجاز است؟ چه شخصی باید آنها را احراز نماید، بر اساس کدام مجوز و با چه حدودی؟ حقوق بین الملل در حال حاضر یک مبنای مستحکم برای فیصله دادن به این اختلافات ارائه نمی نماید تا براساس آن پاسخ این سؤالات را بدهد یا بگوید چگونه در شرایط خاص اِعمال می شود. مهمترین سند حقوق بین الملل، منشور سازمان ملل متحد، متضمن معیارهای معینی برای پاسخ به این سوالات می باشد. با این حال، منشور مستقیماً توضیحی در مورد مداخله بشردوستانه ارائه نداده است. جدای از این، ممکن است چنین ادعا شود که این واقعیت خود به تنهایی نشان دهنده مطلق بودن ممنوعیت حقوقی استفاده از زور با انگیزه مسائل بشردوستانه (از منظر منشور) می باشد. در واقع، دولتهای عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد - که بر اساس منشور رکن سیاسی دارای صلاحیت حقوقی برای تجویز توسل به نیروی نظامی به نفع جامعه بین المللی می باشند - متمایل نبوده اند که  مداخله بشردوستانه را به سادگی نامشروع تفسیر کنند. در راستای نقش اعطایی منشور به شورای امنیت، این کشورها در گفتار و اعمالشان نادیده گرفتن شدید حقوق بشری را با حق توسل به زور جهت حفظ صلح و امنیت بین المللی مرتبط ساخته اند(Weiss, 2007, p.38). علاوه بر این، تعالی جایگاه حقوق بین الملل بشر پس از ایجاد منشور، پذیرش ممنوعیت حقوقی مطلق مداخله بشردوستانه را دشوار ساخته است. جامعه بین‌الملل همواره با این پرسش رو‌به‌رو بوده که آیا مداخله بشر دوستانه استثنایی بر اصل عدم مداخله است یا، با در نظر گرفتن مصادیق متعدد مداخله با توجیه بشردوستانه بودن، قاعده‌ای پذیرفته شده در حقوق بین‌الملل است که به موازات اصل عدم مداخله، حسب مورد، قابل اجراست.

۱.بیان مسئله

در حقوق بین­الملل سنتی مداخلات بشردوستانه تحت­تأثیر امکان توسل به زور از سوی دولت­ها بود. از اواسط قرن بیستم توسل به زور ممنوع شد و اصل عدم توسل به زور به یک اصل بنیادین در روابط بین­الملل تبدیل شد. در دوره جنگ سرد حتی کمتر دولتی با توسل به اهداف بشردوستانه مداخله خود را در سایر دولت­ها توجیه می­کرد. با پایان عصر جنگ سرد و تغییر توازن قدرت و وقوع بحران­های مختلف اقدامات نوینی در قالب مداخلات بشردوستانه صورت گرفته است. رویه­های جدید در امور بین ­المللی در حال شکل­ گیری است که مسیر سیاست بین­الملل، حقوق بین­الملل و سیاست­گذاری­های ملی را وارد فرایند جدیدی کرده است. جامعه بین‌الملل همواره با این پرسش رو‌به‌رو بوده که آیا مداخله بشر دوستانه استثنایی بر اصل عدم مداخله است یا، با در نظر گرفتن مصادیق متعدد مداخله با توجیه بشردوستانه بودن، قاعده‌ای پذیرفته شده در حقوق بین‌الملل است که به موازات اصل عدم مداخله، حسب مورد، قابل اجراست.

با مسجل شدن اصل منع توسل به زور به عنوان یکی از قواعد آمره حقوق بین الملل و یکی از بنیادی ترین اصول حقوقی ناظر بر روابط بین الملل، عدم مداخله، احترام به حاکمیت و برابری دولت ها به عنوان ارکان حقوقی نظم بین ­المللی به رسمیت شناخته شدند. در این شرایط با ممنوع شدن هرگونه مداخله نظامی، دولت­ها حتی به ­ندرت در مواقع دخالت نظامی به مداخله بشردوستانه متوسل می­شوند. با شروع دهه ۱۹۹۰ شاهد شکل­ گیری نوع جدیدی از مداخلات بشردوستانه با مجوز شورای­امنیت بوده­ایم. این شورا طی این سال­ها در واکنش به نقض­های فاحش حقوق بشر در کشورهایی نظیر عراق، سومالی و یوگسلاوی سابق اجازه دخالت نظامی براساس فصل هفتم منشور ملل متحد را صادر کرد. شورای امنیت وضعیت­های حاصله از شرایط داخلی این کشورها از جمله هجوم آوارگان به مرزهای بین ­المللی و یا تهدید شدن جان انسان­ها بر اثر جنگ­های داخلی را تهدیدی نسبت به صلح و امنیت بین ­المللی تلقی می­نمود. با عنایت به این اشکال مداخلات بشردوستانه در سال­های اخیر به طور اساسی در تمایز با انواع قبلی آن در حقوق بین ­المللی سنتی بوده ­اند.

حقوق بین‌الملل در آغاز قرن بیست و یکم با چالش‌های فراوانی روبه رو شد که یکی از مهم‌ترین آن‌ ها، بحث مداخله در کشوری است که متهم به عدم رعایت و یا نقض فاحش حقوق بشر می‌باشد. منشور ملل متحد در خصوص استثنائات وارده بر اصل عدم توسل به زور به دو مورد خاص توجه داشته است: ۱- اقدامات سازمان ملل متحد در چارچوب فصل هفتم منشور ۲- دفاع مشروع. منشور به هیچ‌وجه به استثناء سومی که همان مداخله بشردوستانه می‌باشد، اشاره‌ای ننموده است (موسوی و دیگران،۱۳۸۶، ص ۱۶۰)؛ اما در سالهای اخیر مباحثی در باب مشروعیت چنین مداخله‌هایی توسط حقوقدانان مطرح شده است که بحران کشور مالی یکی از آنها می‌باشد.

تحولات داخلی کشور مالی در غرب آفریقا وارد برهه نوینی شده است. هراس از تبعات پیشروی نیروهای شورشی و افراطی در شمال مالی به سمت جنوب یعنی پایتخت، بحران داخلی این کشور را به مسأله ای بین المللی تبدیل نموده، یکی از شکاف های تشنج زا در مالی، بین گروه های بادیه نشین طوارق در شمال این کشور با سیاهان آفریقایی در جنوب با مرکزیت با ماکو است. خواسته اصلی گروه طوارق، برخورداری از حق تعیین سرنوشت و خود مختاری است. گروه های عمده شورشی در شمال مالی عبارتند از: انصار دین، جنبش ملی برای آزادی آزواه، جمعیت توحید و جهاد در غرب آفریقا موسوم به موجوا، شاخه مغرب اسلامی القاعده است. در سال ۲۰۱۲ ضعف دولت مستقر به ریاست توغه  بهانه را به نظامیان مالی داد تا شورای نظامی کودتاگران، ترائوره را جایگزین وی کنند شورای امنیت سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۲ با صدور قطعنامه ۲۰۸۵ مجوز ایجاد نیروی بین المللی برای حمایت از دولت مرکزی مالی در باز پس گیری قلمرو خارج از کنترل این دولت را صادر نموده و از همه دولت های عضو تقاضای مشارکت و حمایت از مالی کرد. این قطعنامه در کنار درخواست دولت مرکزی مالی از فرانسه برای کمک به عقب راندن شورشیان و تروریست ها بستری را برای انجام این تحقیق فراهم آورد تا پرسشی اصلی مطرح شود که دخالت نیروهای فرانسوی و آفریقایی در مالی، آیا از نظر حقوق بین الملل و قواعد و مقررات آن، مشروعیت دارد یا خیر؟ لذا پژوهش حاضر درصدد است تا با تأمل در تحولات نظام بین ­المللی پس از پایان­ جنگ­ سرد، تغییر نگرش و عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد نسبت به مسائل صلح و امنیت بین ­المللی، ماهیت بحران­ مالی و کارکرد برخی نهادهای منطقه­ای راجع ­به مداخله بشردوستانه را بررسی نماید.

۲.اهمیت و ضرورت تحقیق

اگرچه در موارد متعددی نقض های فاحش حقوق بشر در اقصا نقاط دنیا لزوم انجام پاره ای از مداخلات را در توقف آن ها توجیه می کند، اما در این میان کم نیست دخالت های یکجانبه برخی دولت ها در بر آوردن منویات سیاسی خویش تحت پوشش مداخلات بشردوستانه. عدم محکومیت و در نظر گرفتن ضمانت های اجرایی در برخورد و مقابله با چنین کشورهای مداخله گری، موجب تهدید صلح و امنیت بین المللی و نقض حاکمیت دولت ها می شود.

و نیز از آنجا که مصادیق و تحولات مداخلات بشردوستانه در محیط بین المللی رو به فزونی یافته است، موضوع مطروحه در مورد قضیه کشور مالی نیز بسیار متمایز است نگاه و نگرشی چند وجهی به مواردی نظیر: دخالت خواسته شده و دفاع مشروع، اهمیت و انگیزه انتخاب این تحقیق را متبلور می سازد.

[۱] J. L. Holzgrefe

تعداد صفحه :۱۴۸

تقریباً ۵۰۰۰۰ سال پیش احتمالاً در جایی از آفریقا انسان جدید متولد شد. جهش­های ژنوم انسان منجر به تغییراتی در مغز او شد که قابلیت­های سطح بالایی را برای توسعه زبان و فرهنگ و ادراک خویشتن در این گونه جدید فراهم می آورد. این تغییرات همچنین، منجر به رشد و توسعه ی سیستم های پیچیده اجتماعی گردید که باعث استقلال گسترده این گونه از شرایط محیطی شد. برای نگهداری سیستم­های اجتماعی، انسان ها سطوح بالای انگیزش را جهت رقابت برای کسب تأیید و حمایت دیگران به کار بستند (گیلبرت[۱]، ۲۰۰۱). روابط اجتماعی یک عنصر حیاتی در زندگی انسان هاست. کمیت و کیفیت روابط اجتماعی ارتباط نزدیکی با مرگ و میر دارد و افزایش آن به عنوان یک مؤلفه­ی کلیدی مرتبط با سلامتی می­باشد ( تئو، لریگو و راجرز[۲]، ۲۰۱۳). گونه ما نیاز دارد تا دوست داشته شود، ارزشمند باشد، مورد تأیید والدین باشد، با همسالانش روابط حمایتی برقرار کند، زوج مطلوب را به خود جذب کند و در انواع روابط اجتماعی به طور موفقیت آمیزی حضور یابد. نتیجه این که انسان ها به طور طبیعی از ارزشیابی منفی همنوعان خود می هراسند. حالت غیر انطباقی این ترس و نگرانی تکاملی و انطباقی اختلال اضطراب اجتماعی[۳] (SAD) است. از یک دیدگاه تکاملی اضطراب اجتماعی نقش مهمی را در بازداری فرد از عمل کردن به طریقی که او را در معرض خطر طرد شدن از جامعه ی اجتماعی قرار دهد ایفا می کند، و لذا آن را ترس از طرد شدن توصیف کرده اند (هدمن، استروم، استونکل و مورتبرگ[۴]، ۲۰۱۳).

اختلال اضطراب اجتماعی مشکلات عدیده ای را در مراحل مختلف زندگی فرد پدید       می آورد و بر کارکرد جسمی، تحصیلی، شغلی و اجتماعی وی تأثیر می گذارد (دمیر، کاراستین، ارالپ دمیر و اویسال[۵]، ۲۰۱۳، ونگ، سارور و بیدل[۶]، ۲۰۱۲). برخلاف سایر اختلالات اضطرابی که در آنها فرد قادر به اجتناب ورزیدن از موقعیت های اضطراب آور است، افراد دچار اضطراب اجتماعی به اجبار با موقعیت­هایی اجتماعی مواجه می­شوند که واکنش اضطرابی آنها را به طور روزمره تحریک می­ کنند و کیفیت زندگی­شان را تحلیل می­برند (کالوت، اوروئه، کامارا و هانکین[۷]، ۲۰۱۳؛  کالوت، اوروئه و هانکین، ۲۰۱۳ ؛ روم، ملی، ثورسن،آندریسن و روزبرگ [۸]، ۲۰۱۲؛ سونگ[۹] و همکاران، ۲۰۱۲). مهمترین مسأله­ای که از مطالعات اضطراب اجتماعی برداشت می شود اهمیت قابل توجه تشخیص و درمان زودهنگام است. در دو دهه­ اخیر حجم زیاد تحقیقات به عمل آمده منجر به ابداع راهبردهای درمانی مؤثری برای درمان این اختلال تضعیف کننده شده است. بنابراین در حال حاضر مقایسه کارایی و تداوم تأثیر درمان­ها از اهمیت بسزایی برخوردار می­باشد.

۲-۱- بیان مسئله

اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) که از طریق مشخصه­ی ترس از مشاهده و ارزیابی توسط دیگران شناخته می­ شود به عنوان یک اختلال از طبقه اختلال­های اضطرابی، یکی از رایج­ترین و مزمن ترین اختلالات روانی با شروع زودرس و دوره­ای مداوم (کائوت و گویر[۱]، ۲۰۱۴؛ رپی، مکلئود، کارپنتر، گاستون، فری و پیترز[۲]، ۲۰۱۳؛ هدمن، استروم، استونکل و مورتبرگ، ۲۰۱۳؛ سونگ و همکاران، ۲۰۱۲؛ چارترند، کاکس، ال گابالاوی و کلارا[۳]، ۲۰۱۱؛ لمپ[۴]، ۲۰۰۹؛ ولز و کارتر[۵]، ۲۰۰۶)، شایعترین نوع اختلال اضطرابی و سومین اختلال روانی از نظر شیوع در بین جمعیت عمومی است (سونگ و همکاران، ۲۰۱۲؛ فهم، بیسدو، جاکوبی و فیدلر[۶]، ۲۰۰۸). شیوع کلی این اختلال تقریباً ۱۳ درصد است و در جایگاه سوم اختلال­های روانپزشکی پس از اختلال افسردگی اساسی و وابستگی به الکل قرار دارد (نیکلسون[۷]، ۲۰۰۸) و اگر درمان نشود با دوره­ای مزمن و پنهان مزمن همراه می­گردد (کاستا کابرال مولولو، بزرا دی منزس، ویگن و فونتنلله[۸] ، ۲۰۱۲؛ لمپ، ۲۰۰۹) و اختلال اساسی در کار و حوزه ­های اجتماعی، عملکردهای علمی، خانوادگی و شخصی (کوکرتز، گیلدبرانت، کارلستروم، واپلینگ و بودلاند[۹]، ۲۰۱۴؛ دمیر، کاراستین، ارالپ دمیر و اویسال[۱۰]، ۲۰۱۳؛ ونگ، سارور و بیدل، ۲۰۱۲؛ چارترند، کاکس، ال گابالاوی و کلارا[۱۱]، ۲۰۱۱) ایجاد می­ کند و سبب کاهش کیفیت زندگی فرد (رپی و همکاران، ۲۰۱۳؛ سونگ و همکاران، ۲۰۱۲؛ کاستا کابرال مولولو، بزرا دی منزس، ویگن و فونتنلله ، ۲۰۱۲؛ ویدمن، فرناندز، لوینسون، آگوستین، لارسن و رودباق[۱۲]، ۲۰۱۲؛ روم، ملی، ثورسن، آندریسن و روزبرگ، ۲۰۱۲؛ ونگ، سارور و بیدل؛ ۲۰۱۲) سلامت روانی و اجتماعی ضعیف، حمایت اجتماعی پایین، اختلالات مصرف مواد و سایر اختلالات روانی همراه، مانند اختلال خلق و اختلالات اضطرابی (چارترند، کاکس، ال-گابالاوی و کلارا، ۲۰۱۱؛ ونگ سارور و بیدل؛ ۲۰۱۲)     می­ شود.                                                

        شروع اختلال معمولاً در دوره نوجوانی است، اگرچه برخی مطالعات نشان داده­اند که اختلال می ­تواند در سن هشت سالگی نیز تشخیص داده شود (کالوت، اوروئه و هانکین، ۲۰۱۳). کائوت و گویر (۲۰۱۴) بیان می­ کنند که شروع SAD به طور معمول در سن ۱۰ سالگی و حداکثر اوایل دهه­ بیست می باشد. در حدود ۵۰ درصد موارد SAD در سن ۱۳ سالگی و ۹۰ درصد زمان شروع تا رسیدن به سن ۲۳ سالگی می­باشد. این اختلال همچنین یکی از سخت­ترین اختلالات اضطرابی نسبت به درمان می­باشد و کمترین اثر درمانی را نسبت به سایر اختلالات اضطرابی هم در بزرگسالان و هم در کودکان نشان داده است (رپی و همکاران، ۲۰۱۳؛ هادسون، رپی، لینهام، ووثریچ و اشنایرینگ[۱۳]، ۲۰۱۰). به این دلایل بهبود و روش­های جدید برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی بسیار ضروری می­باشد.

ظهور نظریه­ های شناختی در آسیب شناسی روانی به افزایش علاقه به ویژگی­های شناخت و تنظیم آن منجر گردیده است. نوعی از عوامل شناختی که در تداوم اختلال اضطراب اجتماعی نقش دارند، طرح واره­ها هستند (کالوت، اوروئه، کامارا و هانکین، ۲۰۱۳). طرح واره­ها، الگوها یا درون مایه­های عمیق و فراگیری هستند که از خاطره­ها، هیجان و شناخت واره­ها و احساس­های بدنی تشکیل شده اند، در دوران کودکی و نوجوانی شکل گرفته اند، در مسیر زندگی تداوم دارند و به شدت ناکارآمد هستند. آنها ممکن است هسته اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش شناختی خفیف­تر و بسیاری از اختلال های مزمن محور یک قرار بگیرند (یانگ، کلوسکو و ویشار[۱۴]، ۲۰۰۳). طرح­واره درمانی برای درمان بیماران مبتلا به مشکلات منش شناختی مزمنی که به قدر کافی از رفتاردرمانی شناختی کلاسیک کمکی دریافت نمی­کردند تدوین گردید. طرح­واره درمانی بر پایه رفتاردرمانی شناختی کلاسیک بنا شده و بر ریشه ­های تحولی مشکلات روان­شناختی در دوران کودکی و نوجوانی، استفاده از تکنیک­های برانگیزاننده[۱۵] و ارائه مفهوم سبک­های مقابله­ای ناسازگار تأکید دارد. بسیاری از مطالعات پژوهشی نشان داده­اند که رفتاردرمانی شناختی برای بسیاری از اختلال­های روان شناختی از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار است، اما در مطالعات پیگیری تنها ۵۰ درصد از بیماران به بهبودی معنادار بالینی دست می یابند (ماسکویچ[۱۶]، ۲۰۰۸). رفتاردرمانی شناختی در سطح شناخت واره، رویکرد بالا به پایین را اتخاذ می­ کند. به عنوان مثال در اختلال­های اضطرابی از سطح نگرانی شروع می کند، سپس به مفروضه­های زیربنایی و در نهایت به طرح واره­ها می ­پردازد (داگاس و رابی چاود[۱۷]، ۲۰۰۷)، اما در طرح­واره درمانی این روند برعکس دنبال می­ شود. در فرایند طرح­واره درمانی، مستقیماً به سراغ عمیق­ترین سطح شناخت­واره می­روند. به عبارتی در طرح­واره درمانی، روش پایین به بالا در پیش گرفته می­ شود (یانگ، کلوسکو و ویشار، ۲۰۰۳).

بررسی­ها نشان داده اند که افراد مبتلا به SAD طرح واره­هایی دارند که این طرح واره­ها آماج مناسبی برای رویکرد طرح­واره درمانی تلقی می­شوند (کالوت، اوروئه و هانکین، ۲۰۱۳؛ ونگ و مولدز[۱۸]، ۲۰۱۱، هیمبرگ، بورزوویچ[۱۹] و رپی، ۲۰۱۰، ویلسون و رپی، ۲۰۰۶؛ پینتو- گاویا، کاستیلهو، گالهاردو و کنها[۲۰]، ۲۰۰۶).

 از طرفی، در حوزه درمان_­های جدیدتر روان­شناختی، نخستین بار ولز و متیوس[۲۱](۱۹۹۴) با ترکیب رویکرد طرح واره و پردازش اطلاعات، الگوی فراشناختی[۲۲] را برمبنای مدل عملکرد اجرایی خودتنظیمی[۲۳](S-REF) جهت تبیین و درمان اختلالات هیجانی معرفی کردند. اصطلاح فراشناخت عبارتست از هر نوع دانش یا فرایند شناختی که در آن ارزیابی یا کنترل شناختی وجود داشته باشد (موس و برد[۲۴]، ۲۰۰۲). درمان فراشناختی نیز به ویژه به منظور رفع نواقص درمان شناختی ـ رفتاری ظهور پیدا کرد. به عقیده ولز شناخت درمانی با توجه به این نظر که افکار منفی در اختلال­های هیجانی از فعالیت باورهای ناکارآمد منتج می­شوند، بیشتر روی منشأ محتوای افکار تأکید دارد، ولی در مورد این که چگونه این افکار شکل می­گیرد و یا چه ساز و کاری این تفکرات ناکارآمد را برجسته می­سازد تلاشی صورت نگرفته است (ولز و متیوس، ۱۹۹۴؛ ولز، ۲۰۰۰). لذا برای فهم فرایندهای تفکر لازم است که بر باورهای فرد درباره تفکر، راهبردهای فردی در مورد کنترل توجه و همچنین نوع باورهای فراشناختی[۲۵] او تأکید نماییم. آنچه در درمان فراشناختی مورد تأکید قرار می­گیرد عواملی است که تفکر را کنترل می­ کند و وضعیت ذهن را تغییر می­دهد، نه چالش با افکار و خطاهای شناختی یا مواجهه طولانی مدت و مکرر با باورها در مورد تروما یا نشانه­ های بدنی (ولز،۲۰۰۱ ،۲۰۰۹).

 دیدگاه نظری و درمانی فراشناخت بر باورها و تفکرات منفی به عنوان نتیجه کنترل فراشناختی شناخت تأکید می‌‌‌‌‌‌کند و بیان می­ کند که چگونه فراشناخت در تداوم و تغییر شناخت مؤثر است. درمان فراشناختی سطوحی از مداخله را عرضه می­ کند که بر چالش با محتوای تفکر و باورهای منفی که در درمان­های سنتی شناختی بر آن تمرکز دارد؛ تأکید نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ورزد (ولز، ۲۰۰۹) و سعی می­ کند فراشناخت­هایی را که به شیوه ناسازگارانه تفکرات منفی تکرار شونده را زیاد می­ کنند و یا باعث افزایش باورهای منفی عمومی می­شوند، تغییر دهد (ولز، ۲۰۰۰).

تحقیقات مختلف به صورت توصیفی و یا تجربی نشان داده­اند که برای اختلال اضطراب اجتماعی هر دو رویکرد درمان فراشناختی (کوکرتز و همکاران، ۲۰۱۴؛ هاپیت و همکاران، ۲۰۱۴؛ رپی و همکاران،۲۰۱۳؛ کلی، توسچن ـ کافیر و هنریچز^[۲۶]، ۲۰۱۲؛ کارلبرینگ و همکاران، ۲۰۱۲؛ برد، سایر و هافمن، ۲۰۱۲؛ هالیون و روسیو، ۲۰۱۱؛ هاکاماتا و همکاران، ۲۰۱۰؛ کاشدان، ویکز و ساوستیانووا^[۲۷]، ۲۰۱۱؛ امیر و همکاران، ۲۰۰۹؛ اشمیت و همکاران، ۲۰۰۹؛ مک اووی و پرینی، ۲۰۰۸؛ ولز، ۲۰۰۰، ۲۰۰۷، ۲۰۰۹؛ داناهی و استوپا،  ۲۰۰۷؛ مک اووی، ماهونی، پرینی و کینگسپ، ۲۰۰۹؛ ولز و پاپاجورجیو، ۲۰۰۱، ۱۹۹۸) و طرح واره درمانی (خورشید زاده، برجعلی، سهرابی و دلاور،۱۳۹۰؛ کالوت، اوروئه، کامارا و هانکین، ۲۰۱۳) مؤثر می­باشند ولی هنوز مطالعه مقایسه­ای انجام نشده است تا مشخص شود که کدام رویکرد درمانی اثربخش تر و از تداوم تأثیر بیشتری برخوردار می­باشد.

از آنجا که‌ یافتن شیوه ­های درمان کوتاه مدت کارا و مؤثر از جمله ضرورت‌های پژوهش می‌باشد و شیوه ­های درمانی مبتنی بر مدل طرح واره و فراشناخت نیز جزء درمان‌های کوتاه مدت به شمار می‌آیند، انجام پژوهشی برای بررسی مقایسه اثربخشی و به ویژه ماندگاری اثر این شیوه ­های درمانی دارای اهمیت است.  

بنابراین پژوهش حاضر در نظر دارد تا اثربخشی و تداوم تأثیر مدل­های درمانی جدید تحت عنوان درمان فراشناختی و طرح­واره درمانی را در کاهش علائم، کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مقایسه کند.

این پژوهش از این نظر که کارایی و به خصوص تداوم تأثیر دو نوع درمان طرح واره محور و فراشناختی را بر کاهش علائم، کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی دانشجویان دارای اختلال اضطراب اجتماعی مورد بررسی قرار داده است دارای نوآوری می باشد. به ویژه این که تا کنون  هیچ  پژوهشی در ارتباط با درمان اختلال اضطراب اجتماعی و تأثیر آن بر سلامت اجتماعی افراد انجام نشده است.

۳-۱- اهمیت و ضرورت پژوهش

از آنجا که شیوع اختلال اضطراب اجتماعی ۱۳ درصد می­باشد و در جایگاه سومین اختلال رایج روانپزشکی پس از اختلال افسردگی اساسی و وابستگی به الکل قرار دارد، بنابراین استفاده از درمان­های گوناگون و مؤثر ضرورت می­یابد.

با توجه به این که دریافت دارو به تنهایی، صرفاً بر مکانیسم­های نوروفیزیولوژی این افراد اثر گذاشته و بهبودی نسبی ایجاد می­ کند و این بهبود نسبی صرفاً وابسته به مصرف دارو است، همچنین در بیشتر درمان­های روان شناختی صورت گرفته برای اختلال اضطراب اجتماعی مانند درمان رفتاری ـ شناختی، شناخت درمانی و رفتاردرمانی، بیشتر به محتوای فکر و رفتارهای اجتنابی توجه شده است، در حالیکه بیشتر اختلالات اضطرابی (مانند اضطراب اجتماعی) علاوه بر موارد ذکر شده در طرح واره­ها و فرایند پردازش اطلاعات مانند راهبردهای کنترل فراشناختی و باورهای مثبت و منفی فراشناختی نیز اختلال دارند، بنابراین استفاده از فنون مختلف روان­درمانی مانند طرح­واره­درمانی و درمان فراشناختی در صورت موفقیت آمیز بودن، نه تنها می تواند سبب کاهش طولانی مدت مصرف دارو در این افراد شود (جلوگیری از وابستگی دارویی در طولانی مدت)، بلکه موجب پیشگیری از بروز شدید این اختلال و جلوگیری از عود مجدد علائم روان­شناختی خواهد شد. همچنین از آنجا که یافتن شیوه ­های درمان کوتاه مدت کارا و مؤثر از جمله ضرورت های پژوهش می­باشد و شیوه ­های درمانی مبتنی بر مدل طرح­واره و فراشناخت نیز جزء درمان­های کوتاه مدت به شمار می­آیند، انجام پژوهشی برای بررسی مقایسه اثربخشی و به ویژه تداوم تأثیر این شیوه ­های درمان دارای اهمیت است.

5. Caouette, J. D., & Guyer, A. E.
6. Rapee, R. M., MacLeod, C., Carpenter, L., Gaston, J. E., Frei, J., Peters, L.
7. Chartrand, H., Cox, B., EL-Gabalawy, R., & Clara, I.
8. Lampe, L. A.
9. Wells, A., & Carter, K.
10. Fehm, L., Beesdo, K., Jacobi, F., & Fiedler, A.
11. Nicholson, C.
12. Costa Cabral Mululo, S., Bezera de Menezes, G., Vigne, P., Fontenelle, L. F.

[۹] . Kuckertz, J. M., Gildebrant, E., Liliequist, B., Karlström, P., Vappling, C., Bodlund, O.

۴ . Demir, T., Karacetin, G., Eralp Demir D., & Uysal O.

[۱۱] . Chartrand, H., Cox, B., EL-Gabalawy, R., & Clara, I.

[۱۲] . Weidman, A. C., Fernandez, K. C., Levinson, C. A., Augustine, A. A., Larsen, R. J., & Rodebaugh, T.L.

[۱۳] . Hudson, J.L., Rapee, R.M., lyneham, H.J., wuthrich. V., Schniering, C.A.

1. Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E.
2. ۲. emotive

[۱۶]. Moscovitch, D. A.

[۱۷] . Dugas, M. J. Q., Robi chaud, M.

1. Wong, Q. J. J., & Moulds, M. L.
2. Borzowich

[۲۰]. Pinto-Gouveia, J., Castilho, P., Gallardo, A., & Cunha, M.

4. Wells, A., & Matthews, G.
5. meta cognitive model

۶.Self-Regulatory Executive Function Model

۷. Moses, L. J., Baird, J. A.

[۲۵] . Meta cognitive  beliefs

1. Kley, H., Tuschen-Caffier, B., & Heinrichs.
2. Kashdan, T. B., Weeks, J. W., & Savostyanova, A. A.

[۱] . Gilbert, P.

[۲] . Teo, A. R., Lerrigo, R., & Rogers, M. A. M.

[۳] . Social Anxiety Disorder.

[۴] . Hedman, E., Strom, P., Stunkel, A., & Mortberg, E.

[۵] . Demir, T., Karacetin, G., Eralp Demir, D., & Uysal, O.

[۶] . Wong, N., Sarver, D. E., & Beidel, D. C.

2. Calvete, E., arue, I., Cámara, M., & Hankin, B. L.

[۸]. Romm, K. L., Melle, I., Thoresen, C., Andreassen, O, A., & Rossberg, J. I.  

4. Sung, S. C.

تعداد صفحه : ۲۵۵

بیان مسأله

در روابط بین الملل همانند روابط اجتماعی تعدی هر شخص به منافع حقوقی شخص دیگر جامعه بین‌المللی موجب مسئولیت می شود.مسئولیت بین المللی معمولاً به دولت به عنوان مهمترین شخص حقوق بین الملل مربوط می شود هرچند نمی توان آن را از دیگر اشخاص حقوق بین الملل یعنی سازمانهای بین المللی و در بعضی موارد افراد مطلقاً جدا کرد. مسئولیت دولت نیز دو مبنای کاملاً متفاوت دارد مسئولیت به خاطر نقض تعهدات بین المللی (مسئولیت مبتنی بر خطا) و دیگری مسئولیت به خاطر زیانهای ناشی از اعمالی که در حقوق بین الملل منع نشده اند (مسئولیت مبتنی بر خطر)

در حقوق مسئولیت بین المللی عمده توجهات به مسئولیت دولتها معطوف شده است چرا که اگر اصول و قواعد حاکم بر مسئولیت بین المللی دولتها بر جایگاه واقعی خود مستقر شوند و ابهامات موجود در آنها برطرف شوند می توان از فراهم شدن زمینه استقرار حاکمیت قانون در جامعه بین المللی سخن به میان آورد با توجه به اهمیت موضوع در عرصه بین المللی در این رساله به مسئولیت بین المللی دولت در نتیجه اعمال زیانبار اشخاص حقیقی و حقوقی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

ضرورت تحقیق

مسیر توسعه قواعد مسئولیت بین المللی با توجه به توسعه ارتباطات بین دولتها متفاوت از مسیر توسعه دیگر قواعد آن نبوده و نیست تا زمان های اخیر قواعد مسئولیت بین المللی حالتی غیرمدون داشت و به ناچار آن را باید در آراء داوری و قضایی بین المللی، رویه دولتها و ادبیات حقوقی جستجو می کردیم. این وضعیت احراز و احصاء قواعد مسئولیت را متشتت می ساخت و زمینه اختلاف نظر نسبت به اساس و حدود و ثغور آن قواعد را پدید می آورد کنفرانس تدوین حقوق بین الملل که در سال ۱۹۳۰ تحت نظارت جامعه ملل برگزار شد و به موضوع مسئولیت بین المللی نیز می پرداخت و عمدتاً بر تدوین قواعد مسئولیت ناشی از رفتار با بیگانگان متمرکز بود موفق به تدوین متنی نهایی نشد پس از تشکیل سازمان ملل متحد و تأسیس کمیسیون حقوق بین‌الملل به موجب بند الف ماده ۱۳ منشور و قطعنامه ذیربط مجمع عمومی، وظیفه تدوین و توسعه تدریجی حقوق بین‌الملل به عهده آن کمیسیون نهاده شد تدوین قواعد مسئولیت بین‌المللی جزو مفروضات اصلی بود که در سال ۱۹۴۹ در برنامه کار کمیسیون قرار گرفت ولی تنها پس از پنجاه سال به نتیجه رسید در حقوق بین الملل وجود قواعد مسئولیت لازم و ملزوم این نظام حقوقی دانسته شده و امری بدیهی تلقی می گردد که به موجب آن هر نقض تعهدی مستلزم مسئولیت ناقض تعهد و جبران صدمات ناشی از آن می باشد به همین سبب جهت روشن شدن مسئولیت بین المللی دولت و آثار ناشی از آن شایسته است این تحقیق به انجام برسد.

سوالات تحقیق

مسلماً هر تحقیق نشأت گرفته از یکسری سوالاتی می باشد که سوالات مطرح شده در این تحقیق عبارتند از:

- آیا دولت در مورد اعمال زیان بار اشخاص حقیقی و حقوقی خود مسئولیت دارد؟

- آیا دولت از نظر بین المللی مسئولی اعمال افرادی است که نمایندگی او را نداشته اند یا مسئول اعمال مأموران و نمایندگان سیاسی خود در مقابل افراد می باشد؟

- آیا دولت انقلابی پیروز بر طبق رویه قضایی بین المللی مسئولیت زیانهای وارده به اشخاص را دارا می‌باشد؟

فرضیه های تحقیق

هر تحقیقی که صورت می گیرد دارای فرضیاتی می باشد که این رساله نیز از این امر مستثنی نمی باشد که عبارتند از:

- دولت از نظر بین المللی به هیچ وجه مسئول اعمال افرادی که نمایندگی او را نداشته و از طرف او عمل نکرده نیست و طبق حقوق بین الملل مسئولیت دولت مسئولیت به خاطر نقض حقوق بین الملل به صورت عمل افرادی است که رفتارشان را می توان رفتار دولت تعبیر کرد و قابلیت انتساب به دولت را دارد.

- مسئولیت بین المللی دولت در قبال زیانهای وارده به بیگانگان محدود به اعمال ناشی از مأموران و نمایندگان او می باشد.

- دولت مسئول زیانهای وارده در نتیجه انقلابها و شورشهای مردمی که در خارج از حیطه اقتدار او قرار دارد نیست و دولت انقلابی پیروز بر طبق رویه قضایی بین المللی مسئول زیانهایی که در نتیجه اعمال انقلابیون قبل از پیروزی انقلاب به بیگانگان وارد شده است.

هدف تحقیق

مسئولیت بین المللی معمولا به دولت به عنوان مهمترین شخص حقوق بین الملل مربوط می شود هرچند نمی توان آن را از دیگر اشخاص حقوق بین الملل یعنی سازمانها بین المللی و در بعضی موارد افراد مطلقاً جدا کرد مسئولیت دولت نیز دو مبنای کاملاً متفاوت دارد مسئولیت به خاطر زیانهای ناشی از اعمالی که در حقوق بین الملل منع نشده اند (مسئولیت مبتنی بر خطر) و مسئولیت به خاطر نقض تعهدات بین المللی (مسئولیت مبتنی بر خطار). معمولا تعهدات بین‌المللی به دو صورت ظاهر می شود یکی تعهد به آنچه که باید انجام گیرد و دیگری خودداری از انجام دادن عملی ممنوع در حقوق بین الملل (فعل و ترک فعل)

هنگامی برای یک دولت مسئولیت به وجود می آید که این دولت با فعل و ترک فعل خود تعهداتش بر اساس هر قاعده ای از حقوق بین المللی را نقض کند طبق حقوق بین الملل مسئولیت دولت به خاطر نقض حقوق بین الملل به صورت عمل افرادی است که رفتارشان را می‌توان رفتار دولت تعبیر کرد و بنابراین قابلیت انتساب به دولت را دارد علهذا با عنایت به مطالب فوق هدف از تحقیق این است که مبانی مسئولیت دولت با عنایت به نظریه خطر و نظریه مبتنی بر خطا و آثار مسئولیت بین المللی مورد بررسی قرار گیرد.

تعداد صفحه : ۱۳۰

اشخاص حقوقی در حال حاضر به عنوان یکی از واقعت‌های زندگی اجتماعی و حقوقی عصر حاضر محسوب می‌شوند و هم‌چنان که می‌توانند منشأ خدمات اقتصادی و فرهنگی مهمی باشند مثل سایر اشخاص ممکن است در زندگی روزمره خود مرتکب تخلفات و اقداماتی شوند که جرم محسوب شده و یا ایجاد مسئولیت مدنی نمایند. بنابراین اشخاص حقوقی موجوداتی هستند که دارای حقوق و تکالیفی بوده و زاییده قانون می‌باشد.

اینترنت و شبکه‌های تکنولوژی تنها تکنولوژی است که به صورت قابل توجهی در سراسر جهان گسترش یافته و به‌طور همه جانبه مورد استفاده قرار گرفته و به همان اندازه که در جهت علم و دانش مورد استفاده قرار گرفته از طرف مجرمین هم مورد سوء استفاده قرار گرفته و موجب بروز جرایم جدید شده که نیاز به شناسایی و رسیدگی است. بیشتر از پنجاه میلیون نفر از سراسر جهان به اینترنت (مجموعه‌ای از کامپیوتر‌های موجود در اطراف و اکناف جهان که اطلاعات را به صورت دیجیتالی از خطوط تلفنی و کامل پخش می‌کند) دسترسی دارد که در خلال ده سال گذشته تعدادی سرورهای به هم پیوسته و رشدی ۱۰۰% داشته است، اینترنت به دلیل ارزان‌تر بودن از سایر ارتباطات راه دور بهترین وسیله اتصال به اقتصاد و ارتباطات جهانی است که البته در جهت استفاده منفی هم همین طور می‌باشد با ادامه‌ی رشد و تحول تکنولوژی اینترنت مشخصات و ویژگی‌های طبیعی پیدا شد که با برداشت کلاسیک از مفهوم امپریالیسم فرهنگی مطابقت دارد.

ما ممکن است شاهد تکنولوژی دیگری باشیم که توسط شرکت‌های فراملی اصلی غربی برای مهار و سرکوبی فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی و بومی ملت‌های ضعیف‌تر به کار روند این صورت این فرایند را می‌توان امپریالیسم اطلاعاتی یا امپریالیسم سایبر نامید. هفت کشور که از لحاظ اتصال شبکه در اولویت قرار دارند به ترتیب عبارتنداز کانادا، ایالات متحد، استرالیا، بریتانیا، آلمان و ژاپن که البته امنیت و صحت داده‌ها در این کشورها بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و بخش اعظم اطلاعات موجود در رسانه‌ها از ایالات متحده سرچشمه می‌گیرد اینترنت به دلیل قالب غیرمتمرکز و توانایی پیوند زدن ساختار‌های قدرت از جاذبه نیرومندی برخوردار است همان‌طور که روث‌کوپف گفته برای ایالات متحده هدف محوری سیاست خارجی در عصر اطلاعات جهانی باشد و آن تسلط بر امواج است همانند تسلط بریتانیا بر دریاها. (ابو. ۱۳۸۵).

اینترنت به عنوان زیربنا و بستر تمام تخلفات و جرایم رایانه‌ای مرتبط به آن می‌باشد که بیش از سایر اختراعات بشر نظیر کامپیوتر، تلگراف، تلفن مورد استفاده قرار گرفته و بشر از تمام قابلیت‌های آن بهره‌مند شده در بخش‌های تحقیقی- آموزشی دولتی- تجارت الکترونیک – پست الکترونیک – تعادلات اطلاعات و فرهنگ‌ها- جنگ اطلاعاتی و سیاسی (رأی‌گیری و تبلیغات) قابلیت ایجاد محیط مجازی، گنجینه‌ی اطلاعات- ساپوتاژ – متوقف‌سازی یا پاک‌سازی غیر مجاز داده‌ها به منظور مختل کردن عملکرد آن برای کسب منفعت اقتصادی یا پیش‌بردن فعالیت‌های تروریستی که هر کدام زمینه‌ی جرایم متفاوت قرار گرفته است. (معتمدنژاد، ۱۳۸۸)

۱-۲- بیان مسئله

همراه با گسترش، توسعه جامعه بشری و پیچیدگی روابط اجتماعی در ابعاد گوناگون اعمال مجرمانه، به خصوص جرایم علیه اموال نیز رو به افزایش و پیچیدگی نهاد و هر روز کفه جرایم متقلبانه از قبیل خیانت در امانت، کلاهبرداری، جعل، تولید کالاهای مضر، مصنوع و خطرناک شرکت‌های تجاری و اشخاص حقوقی سنگین‌تر می‌شود.

از طرف دیگر وجود تشکل‌های حقوقی در قالب انجمن‌ها و جمعیت‌های علمی و هنری ادبی و احزاب سیاسی و . در زندگی اجتماعی امری ضروری است که این پدیده خود موجب پیدایش و ظهور جرایم جدیدی در عرصه فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی شده است و در کنار بزهکاران سنتی بزهکاران جدیدی مبتنی بر منافع و تشکیلات جمعی و گروهی توسط اشخاص حقوقی صورت می‌گیرد و به مرور زمان و اقتضای اجتماع در حقوق عرفی این ایده شکل گرفته که به موازات مقررات حقوق خصوصی و مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی، سیاست کیفری و دفاع اجتماعی در مقابل کنش‌های شدیداً مخالف نظم اجتماعی آن‌ ها وجود داشته باشد ولی در اعمال این سیاست همواره تردید بوده است چرا که تحمل مجازات کیفری بر آن‌ ها عدم نیل به اهداف کیفر و نقض اصل شخصی بدون مجازات‌ها برای قبول مسئولیت اشخاص حقوقی است عاملی که به نظر می‌رسد مهم‌ترین و اساسی‌ترین عامل تردید در این زمینه، موضوع عدم امکان اسناد تقصیر به اشخاص حقوقی است (دلفانی،۱۳۸۲).

تعداد صفحه : ۱۱۶

مبادله اطلاعات و اندیشه­ها بین افراد انسانی از شرایط ضروری زندگی اجتماعی است. برقراری ارتباط بین افراد و گروه­ها، مستلزم وسایل خاصی است؛ که به کمک آنها انسان­ها بتوانند پیام­ها و خواست­های خویش را به یکدیگر منتقل کنند، با محیط زندگی بهتر آشنا شوند، خود را با آن هماهنگ سازند و یا برای بهبود شرایط آن اقدام نمایند[۱] .رسانه از ایما و اشاره و دود و کبوتر شروع شده تا به اینترنت و ماهواره رسیده است. دود و آتش از وسایل اولیه ارتباطات محسوب می­ شود. از آتش در شب و از دود آتش در روز برای ارسال پیام استفاده می­شد. نمونه معروف آن، سرخپوستان هستند که با بهره گرفتن از قطع و وصل دود آتش، پیام­های مختلف می­فرستادند. فریاد کشیدن و بوق زدن یکی دیگر از راه­های ایجاد ارتباط در روزگار قدیم بوده است؛ که در جنگل­ها کاربرد بیشتری داشت. کبوترهای قاصد یا نامه­بر از دیگر وسایل ارتباطی دنیای قدیم بود. اختراع خط از دیگر تلاش­ های انسان برای ایجاد ارتباط شمرده می­شد. ظاهراً سومری­ها عجله زیادی برای برقراری ارتباط با سایرین داشتند. مصریان نیز خط هیروگلیف را اختراع کردند. ایرانیان باستان با بهره گرفتن از اسب و سوار تازه­نفس (چاپار) نامه­های دولتی را با سرعت به نقاط مختلف می­رساندند. انگلیسی­ها که معمولاً در کپی برداری استاد هستند، از این روش اطلاع­رسانی استفاده کردند؛ و سیستم پست خود را بنیان نهادند. بعد از آنها آمریکایی­ها از روش چاپار ایرانی کپی­برداری کردند و با بهره گرفتن از اسب نژاد پونی، سیستم پستی به نام پونی اکسپرس در سال ۱۸۶۰ میلادی ایجاد کردند[۲].

تولد رسمی رسانه ­ها را باید از اختراع صنعت «چاپ» دانست که امکان انتشار گسترده و فراگیر رسانه‌های جمعی، به‌ویژه روزنامه و نشریات را فراهم‌ کرد^[۳]. صنعت چاپ به صورت رسمی در میانه‌های قرن ۱۵ میلادی انقلابی در حوزه رسانه‌های عمومی پدید آورد^[۴]. در سال ۱۴۵۲ گوتنبرگ به ایده‌ی‌ چاپ متحرّک تحقق بخشید. در واقع او فناوری‌هایی را که سال‌ها قبل‌ برای آن‌ ها فکر و تلاش شده بود، به ثمر رساند. ابداع گوتنبرگ ظرف مدتی حدود ۴۰ سال در همه کشورهای بزرگ‌ اروپایی رواج یافت و در فاصله‌ سال‌های ۱۴۷۰-۱۴۶۰ چاپخانه‌هایی با این روش به وجود آمد^[۵].

اما این صنعت بعد از زمان گوتنبرگ نیز به پیشرفت خود ادامه داد. حدود سال ۱۴۹۰ روش‌های مختلف اسیدکاری روی صفحات فلزی شکل‌ گرفت. در سال ۱۵۵۰ اولین لنز توسط کاردون^[۶] ایتالیایی‌ ساخته شد. آلومیس زنه فلدر نیز در سال ۱۷۹۶ روش لیتوگرافی را ابداع‌ نمود. وی به مخترع چاپ سنگی شهرت دارد. درسال ۱۸۲۲ میلیام چرچ^[۷] اولین ماشین حروفچینی را به ثبت رسانید؛ و در سال‌های ۱۸۲۶ و ۱۸۵۲ نیس فورنیس^[۸] و تالبوت^[۹] تهیه فرم چاپ‌ روی صفحه‌های فلزی از جمله مس را به طریق فتومکانیکی ابداع‌ کردند؛ و با ساخت پرس دستی نمونه‌هایی تکثیر نمودند. در سال ۱۹۵۰ سیستم حروفچینی متوفتو^[۱۰] اختراع شد؛ و در سال‌ ۱۹۶۵ دکتر هل^[۱۱] با ارائه‌ سیستمی نوین و ساخت دستگاه‌ اسکنر تحول بزرگی در حروفچینی و فتولیتوگرافی به وجود آورد. در ادامه‌ در سال ۱۹۷۶ اشعه لیزر در دستگاه‌های فتو­لیتو­گرافی و حروفچینی به‌ کار گرفته شد. در حال حاضر                 مدت­های مدیدی است که روزنامه­ها و مجله­ها چاپ می­شوند؛ و سال­ها است که نسخه­های دیجیتالی آن را می­توان در فضای سایبر مشاهده نمود.

از تکوین بروز ارتباط اجتماعی تا بروز و ظهور شبکه جهانی اینترنت که در اواخر قرن بیستم پا به عرصه­ هستی انسان گذاشت؛ و این امر باعث آغازین پیدایش دهکده جهانی گردید؛ تا جایی­که با پیوند شبکه وب و گفتگوی برخط، اینترنت از موقعیت ملی و بین المللی خاصی برخوردار گردید. در سلسله تکامل این پدیده نوظهور بدواً پس از کارهای مقدماتی آلن تورینگ انگلیسی، کونراد تسوزه آلمانی، پرسپراکرت و جان ماوچلی و جان وان نیومن آمریکایی در سال های ۱۹۳۵ تا ۱۹۴۵، سرانجام نخستین رایانه، در سال ۱۹۴۸، در دانشگاه منچستر انگلستان راه­اندازی شد. پس از راه­اندازی نخستین رایانه در سال ۱۹۴۸، دو پیشرفت عظیم در سال۱۹۵۴ روی می­دهد: از یکسو، نخستین رادیوی ترانزیستوری به بازار می­آید؛ و ترانزیستور، نیای آی­سی­های امروز است؛ از دیگر سو، آزمایشگاه­های بل، نخستین لیزر را می­سازند؛ نواری نورانی که قادر به انتقال مقدار انبوهی اطّلاعات است.

پس از تشکیل شبکه ­های رایانه­ای نوبت به اینترنت رسید. شبکه­ی اینترنت از دهه ۱۹۷۰ توسط وزارت دفاع آمریکا به ‌نام آرپانت[۱۲] آغاز به‌کار کرد. آرپانت ابتدا قصد داشت کامپیوترهای وزارت‌ دفاع آمریکا را که در ناحیه وسیعی پراکنده بودند؛ به هم متصل کند؛ یکی از اهداف آرپانت تحقیق در سیستم‌های کامپیوتری پراکنده برای دست‌یابی به‌ اهداف نظامی بود. این شبکه طوری طراحی شده بود که می‌توانست پیام‌ها را از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر با انعطاف و با قدرت منتقل کند. طرح‌ آرپانت خط سیرهای زیادی را بین کامپیوترها فراهم کرد. سال ۱۹۷۱ را می­توان نقطه عطفی در ارتباطات دانست. در این سال اولین پست الکترونیک توسط یک مهندس آمریکایی به نام ری تامپسون ساخته شد؛ و به عنوان اولین سرویس تجاری پست الکترونیک ارتباط ۲۵ شهر جهان را برقرار کرد[۱۳].

در دهه ۱۹۸۰ بنیاد ملی علوم آمریکا، آرپانت را با سرعت بالا به‌نام شبکه­ی ان‌­اس‌اف[۱۴] توسعه داد.

درحال ‌حاضر شبکه­ی ان‌اس‌اف بزرگراه داده‌های اصلی ‌اینترنت را شکل می‌دهد[۱۵]. در سال ۱۹۸۶، شبکه جهانی وب (نظامی مبتنی‌ بر اینترنت که از صفحات مرتبط با یکدیگر تشکیل‌ می‌شد) راه‌اندازی شد. در سال ۱۹۸۹ مؤسسه اروپایی سرن^[۱۶]، روش ابرمتن^[۱۷]را در اینترنت به ‌کار برد؛ که عامل اصلی پدیدآیی وب گردید و متداول‌ترین شبکه در اینترنت است[۱۸]. شبکه­ی جهانی اینترنت نیز در اوایل دهه ۹۰ کار خود را آغاز نمود، و از آن زمان ترکیبی از پست الکترونیکی، وب و گفت­وگوی برخط باعث‌ گردید تا اینترنت از موقعیت ملی و بین ­المللی خاصی‌ برخوردار شود. ظهور اینترنت و در واقع همه‌گیر شدن آن انقلابی بزرگ و همه جانبه در صنعت ارتباطات بود؛ که هم اکنون نیز ادامه دارد. در اِطلاق کلمه انقلاب به این پدیده هیچ اغراق و غلوی به کار نرفته است. اینترنت انقلابی است در عالم ارتباطات با گستره‌ای وسیع که نیروی بالفعل و بالقوه آن بسیار فراتر از دیگر اختراعات مانند تلفن و تلویزیون و ماهواره و فکس و غیره می‌باشد.

رایانه و تکنولوژى اطلاعات، تهدیدى جدى نه تنها به منافع افراد و کشورها، بلکه با توجه به بین‌المللى بودن این تکنولوژى، تهدیدى علیه جامعه بین‌المللى است. همین امر نیز موجب واکنش سازمان­هاى بین­المللى و منطقه­اى به این جرایم شده است. پیشگیرى و مبارزه با این جرایم که غالباً بعد فراملى دارد؛ و بعضاً شکل سازمان­یافته نیز به خود گرفته است، مستلزم اقدامات هماهنگ در سطح ملى و بین­المللى است. گسترش روزافزون و بلا­­انقطاع رایانه و تکنولوژی هر روز بر پیچیدگی و درهم­تنیدگی جرایم سایبری و رایانه­ای افزوده است؛ و موضوعات حادث و جدید و بعضاً غیرقابل پیش ­بینی ایجاد می­ کند. همین موضوع کار تنسیق روابط حقوقی را در حوزه فضای مجازی بیش از پیش سنگین می­ کند و وظیفه حقوقدانان، قانون­گذاران و دادرسان را بسیار دشوار می­سازد.

بدین منظور، سازمان­هاى فوق اقداماتى را در راستاى مبارزه با جرایم رایانه­اى انجام داده­اند. بررسى این اقدامات از جهات مختلف به ویژه انعکاس در حقوق داخلى و هماهنگى با سایر کشورها در راستاى مبارزه مؤثر با این جرایم و پیشگیرى از آنها مفید به نظر مى‌رسد[۱۹].

[۱]- معتمدنژاد، کاظم، وسایل ارتباط جمعی، چاپ هشتم، نشر دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،۱۳۹۰، ص ۵۳.

۲- پورمند، اشرف، ارتباطات از دود تا چت، روزنامه ایران، شماره۳۶۸۳، ۱۹/۴/۱۳۸۶، ص ۱۶.

[۳]- چاپ در اصطلاح به عمل، فن و صنعت تکثیر صورت نقوش دو بعدی‌ (حروف، ارقام، خطوط، تصاویر و جز آن) به وسیله انداختن اثر این نقوش‌ بر کاغذ، پارچه، یا مواد دیگر، به‌ویژه چاپ مواد خواندنی، با تصویر یا بدون تصویر بر روی کاغذ گفته می‌شود. در تعریفی دیگر، چاپ مجموع‌ عملیاتی است که متن خام را به اثر در خور انتشار مانند کتاب، مجله، روزنامه و جز آن تبدیل کند. چاپخانه نیز مؤسسه یا کارگاهی است که از عهده انجام کارهای چاپی بر روی کاغذ و سایر اشیا از طریق انواع چاپ‌ برآید و به تعبیری دیگر، محلی است که چاپ کتاب، نشریات، و مانند آن‌ در آنجا انجام می‌گیرد. ن.ک: پروین، ناصرالدین، کهن­ترین واژگان صنعت چاپ در زبان فارسی، کلک، شماره ۲۵ و ۲۶، فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۱، ص۱۳۳.

[۴]- البته برخی تاریخ چاپ را با یادآوری پیشینه «مهرسازی» شروع‌ می‌کنند که ۵۰۰۰ سال در جهان و ۳۵۰۰ سال در ایران سابقه دارد. ن.ک: قاسمی، سید فرید، تاریخ صنعت چاپ از آغاز تا شهریور ۱۳۲۰، نشریه کتاب ماه کلیات، شماره­های ۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵، تیر، مرداد و شهریور ۱۳۸۵، ص۸.

[۵]- دبیری، اکرم، چاپ سنگی و دلایل رواج آن در ایران، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شماره ۶۲، تابستان ۱۳۸۴، ص۵۹. در نیم‌قرن نخست پس از کار بزرگ گوتنبرگ، حدود چهل هزار کتاب به چاپ رسید و شمارگان مجموع آن‌ ها از ۱۲ میلیون نسخه فراتر رفت. در پایان قرن پانزدهم در اروپا، بیش از دویست چاپخانه‌ در شصت و نه شهر فعّالیّت مستمر داشتند. از جمله چاپخانه‌های مهم آن‌ دوره می‌توان به چاپخانه آنتون کابرگر در شهر نورنبرگ اشاره کرد که‌ تعداد ماشین‌های چاپ آن ۲۴ دستگاه بود و صدها نفر در آن چاپخانه‌ کار می‌کردند. همچنین ر.ش به: کریمیان، علی، تاریخ چاپ و چاپخانه در ایران، نشریه کتاب ماه کلیات، شماره­های ۱۰۳ و ۱۰۴ و ۱۰۵، تیر، مرداد و شهریور ۱۳۸۵، ص۳۲.

۳- Cardon

۴- Church

۵- S.N.Niepce

۶- Talbot

[۱۰]- مدل تکامل­ یافته منو تایپ

۸- Dr.Hell

[۱۲]- Arpanet

۲- ۱۲ سپتامبر، راه اندازی اولین سرویس تجاری پست الکترونیک، پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران آی سی تی پرس، آرشیو اخبار، ۲۱/۶/۱۳۸۸، مراجعه شده در ۱۵/۵/۱۳۹۱ از:

http://www.ictpress.ir/Default,fa-IR,ICTPress,Content,NewsDetail,Key,3678.aspx

[۱۴]- nsf

[۱۵]- قادرپاشا، عبداللّه، کاربرد شبکه­ی اینترنت‌ در مالزی، ترجمه­ی زهره میرحسینی، در مجموعه مقالات کاملیس۴ ، چاپ نخست، کتابخانه­ی ملی‌ ایران، تهران، ۱۳۷۶، ص۸۳.

[۱۶]- cern

[۱۷]- hypertext

[۱۸]- محمدی‌فر، محمدرضا، شیوه‌نامه وب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان‌ چاپ و انتشارات، تهران، ۱۳۸۱، ص ۱۵.

[۱۹]- پاکزاد، بتول، «اقدامات سازمان­هاى بین­المللى و منطقه­اى در خصوص جرایم رایانه­اى»، مجموعه مقالات همایش بررسى ابعاد حقوقى فنآورى اطلاعات، ص ۴۳.

تعداد صفحه : ۲۶۱